Fransız İhtilali: Fransa’da Mutlak Monarşiyi Sona Erdirip Cumhuriyeti Kurduran 1789 İhtilali

Fransız İhtilali, 1787’de başlayan ve 1799’da sona eren büyük bir toplumsal ayaklanma devriydi. Yöneticiler ile yönettikleri ortasındaki bağlantıyı büsbütün değiştirmeyi ve siyasi gücün tabiatını yine tanımlamayı amaçlıyordu. Devrimci ve gerici güçler ortasında gidip gelen bir süreçte ilerledi.

Fransız İhtilali için birçok sebep vardı. Burjuvazi tüccarlar, imalatçılar, profesyoneller mali güç elde etmişti fakat siyasi güçten dışlanmıştı. Toplumsal olarak altlarında olanların çok az hakkı vardı ve birçok da giderek fakirleşti. Monarşi artık ilahi bir takdir olarak görülmüyordu. Kral, fakirler üzerindeki vergi yükünü artırmaya ve bunu daha evvel muaf tutulan sınıfları da kapsayacak biçimde genişletmeye çalıştığında, ihtilal neredeyse kaçınılmaz hale geldi.

Fransız İhtilali’nin, 18. yüzyılın sonunda Batı’nın tüm devrimlerinde ortak olan genel nedenleri ve bu ihtilallerin neden açık orta en şiddetli ve üniversal olarak en kıymetli olduğunu açıklayan özel nedenleri vardı. Genel sebeplerden birincisi, Batı’nın toplumsal yapısıydı. Feodal rejim adım adım zayıflamış ve Avrupa’nın birtakım bölgelerinde çoktan ortadan kaybolmuştu . Sıklıkla burjuvazi olarak isimlendirilen tüccarlar, imalatçılar ve profesyoneller üzere sayıları giderek artan güçlü halk seçkinleri, halihazırda sahip olmadığı ülkelerde siyasi güce talip oldular. Birçoğu toprağa sahip olan köylüler , daha âlâ bir hayat standardına ulaşmış ve eğitim ve toprak sahiplerinin tüm haklarını elde etmek ve mülklerini artırmakta özgür olmak için feodalizmin son kalıntılarından kurtulmak istedi.

Ayrıca, yaklaşık 1730’dan itibaren, daha yüksek ömür standartları, yetişkinler ortasındaki vefat oranını değerli ölçüde azaltmıştı. Bu, başka etkenlerle birlikte, Avrupa’nın nüfusunda birkaç yüzyıldır görülmemiş bir artışa yol açmıştı. Daha büyük bir nüfus, besin ve tüketim malları için daha büyük bir talep yarattı.Brezilya’da yeni altın madenlerinin keşfi, yaklaşık 1730’dan itibaren Batı genelinde fiyatlarda genel bir artışa yol açarak, müreffeh bir ekonomik duruma işaret etti. Yaklaşık 1770’den itibaren bu eğilim yavaşladı ve alarma ve hatta isyana neden olan ekonomik krizler sıklaştı. Toplumsal ıslahat için argümanlar ileri sürülmeye başlandı.

Devrimin kesin nedenleri hakkında akademik tartışmalar devam etse de, ekseriyetle aşağıdaki nedenler öne sürülüyor:

• Burjuvazi, siyasi iktidardan ve onurlu pozisyonlardan dışlanmasına içerledi.

• Köylüler, durumlarının katiyen farkındaydılar ve anakronik ve külfetli feodal sistemi desteklemeye gittikçe daha az istekliydiler.

• Fransızların Amerikan İhtilali’ne iştiraki, hükümeti iflasın eşiğine getirdi.

• Fransa, Avrupa’nın en kalabalık ülkesiydi ve 1788’de ülkenin büyük kısmında, uzun bir ekonomik zahmetler periyodunun akabinde gelen mahsul kıtlıkları huzursuzluğu arttırdı.

• Artık ilahi bir takdir olarak görülmeyen Fransız monarşisi , kendisine uygulanan siyasi ve toplumsal baskılara ahenk sağlayamadı.

Genel Meclis, 5 Mayıs 1789’da Versailles’da bir ortaya geldi. Çabucak temel bir bahiste bölündüler: 

• Üçüncü Zümreye avantaj vererek baş tarafından mı yoksa mülke nazaran mi oy vermeliler? 

• Bu durumda krallığın iki ayrıcalıklı nizamı üçüncüyü geride bırakabilir mi?

Kraliyet yetkilileri, 20 Haziran’da milletvekillerini olağan toplantı salonlarından kilitlediklerinde, hükümdarın kapalı tenis kortunu işgal ettiler ve Fransa’ya yeni bir anayasa verene kadar dağılmayacaklarına yemin ettiler. Kral gönülsüzce pes etti ve soyluları ve geri kalan din adamlarını, resmi unvanını alan meclise katılmaya çağırdı.

Taşrada Büyük Temmuz Korkusu, köylüleri ağalarına karşı ayaklanmaya yöneltti. Soylular ve burjuvalar artık endişeye kapıldılar. Ulusal Kurucu Meclis, köylüleri denetim etmenin tek bir yolunu görebiliyordu; 4 Ağustos 1789 gecesi, feodal rejimin ve ondalığın kaldırılmasına karar verdi. Özgürlük, eşitlik, mülkiyetin dokunulmazlığı ve baskıya direnme hakkını ilan eden İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi 26 Ağustos’ta yayınlandı.

4 Ağustos kararnameleri ve Bildirge o denli yeniliklerdi ki, kral onları onaylamayı reddetti. Parisliler yine ayaklandılar ve 5 Ekim’de Versailles’a yürüdüler. Sonraki gün kraliyet ailesini Paris’e geri getirdiler. Ulusal Kurucu Meclis mahkemeyi takip etti ve Paris’te yeni anayasa üzerinde çalışmaya devam etti.

Fransız nüfusu, İhtilal tarafından yaratılan yeni siyasi kültüre faal olarak katıldı. Düzinelerce sansürsüz gazete, vatandaşları olaylardan haberdar etti ve siyasi kulüpler, görüşlerini lisana getirmelerine müsaade verdi. Küçük köylere ‘özgürlük ağaçları’nın dikilmesi ve 1790’da Bastille’e yapılan akının birinci yıldönümünde Paris’te düzenlenen Federasyon Şenliği üzere halka açık merasimler, yeni sistemin sembolik onaylarıydı.

• Mutlak hükümdarların yıkılabileceği ortaya çıktı.

• Egemenliğin halkın olduğu kabul edildi.

• Milliyetçilik kıymetli hale geldi.

• Eşitlik, özgürlük ve adalet ortaya çıktı.

• Sonuçları bakımından evrenseldi ve Yeniçağ’ın sonu, Yakın Çağ’ın başlangıcı kabul edildi.

• İnsan Hakları Bildiri, memleketler arası bir bildiri halini aldı.

• Charles Dickens – İki Kentin Hikayesi

• Victor Hugo – 1793 Devrimi

• Victor Hugo – Sefiller

• Eric Hobsbawm – İhtilal Çağı

• Anatole France – İlahlar Susamışlardı

• Server Tanilli – Dünyayı Değiştiren On Yıl

• Server Tanilli – Fransız İhtilalinden Portreler

• Oral Sander, Siyasi Tarih İlkçağlardan 1918’e

• Denis Guedj – Metrenin İcadı

• Thomas Carlyle – Fransız Devrimi

• Stefan Zweig – Marie Antionette

• Stefan Zweig – Joseph Fouché