Geçmişten Günümüze İnsanların Her Vakit Korkusu Olan “Şeytan” Nasıl Görünüyordu?

Adem ve Havva’yı cennetteki yasak meyveyi yemeye teşvik eden yılan, çoklukla şeytanla ilişkilendirilir fakat orjinal metinde meyveyi yemeye ikna eden varlığa bir isim verilmemiştir. Yeni Ahit’te ise şeytana açık bir biçimde yılan olarak atıfta bulunulur.

İncil’de, Allah’ın şeytanı cennetten kovmasına direkt bir atıf bulunmaktadır. Bu yüzden Erken Orta Çağ kilisesinin din adamları, İncil’deki şeytan figürünü asi bir melek olarak yansıttılar.

Orta Çağ’da şeytan tasvirleri ekseriyetle ejderhaya benzemektedir. Eski bir papa olan Aziz Sylvester, teze nazaran şeytani bir ejderhayı öldürerek Roma İmparatoru Konstantin’e Hristiyan inancını doğrulattı. Ayrıyeten o dönemki şeytan tasvirlerinde çatal tırnaklar, kuyruklar ve pençeler bulunmaktadır.

Dante’nin 1320 yılında yazdığı ‘İlahi Komedya’ aslı yapıtının ‘Cehennem” kısmında başkarakter, cehennemin yedi katını gezer ve sonunda şeytan ile yüzleşir. Dante, şeytanın yelkenliye benzeyen lakin tüysüz olan kanatlara sahip olduğunu belirtir.

6. yüzyıl sonlarında İtalya’da yapılan bir mozaik, şeytan ve keçi ortasındaki eski ve besbelli bir ilişkiyi gösterir. Mozaikte bir melek, İsa’nın sağında üç koyunla, başka bir melek ise İsa’nın solunda üç keçiyle durmaktadır. Bu mozaikte keçiler, cennete giremeyecek olanları temsil eder. Birtakım sanat tarihçileri, bu yüzden şeytanın ve yardımcılarının boynuzlu olarak tasvir edildiğini öne sürer fakat bu görüşe herkes katılmaz. Nordik mitlerden ya da pagan yaradanı Pan’dan evrildiğini düşünenler de bulunur.

Şeytanın kaslı bir vücuda sahip olması birinci olarak John Milton’ın 1667’de yayımladığı “Kayıp Cennet” isimli epik şiirinde görüldü. Şiir, şeytanın cennetten çıkarılmasını ve Aden Bahçesi’ndeki Adem ve Havva’yı ayartmasını anlatır. 18. ve 19. yüzyıllarda bu şiire olan ilgi tekrar canlandı. Sanatçı William Blake, Kayıp Cennet’in çıplak şeytanını büsbütün insani özelliklere sahip, güzel ve tanrısal bir figür olarak tasvir eden birkaç illüstrasyon üretti.

19. ve 20. yüzyıllarda şeytan imgesi reklamlarda ve karikatürlerde yaygın olarak kullanıldı. 1900’lü yıllarda yapılan bir karikatürde şeytan, bayanların oy hakkını savunan bir aktivist tarafından kovalanıyordu. Şeytanın boynuzları ile keçi latifeli bulunuyordu ve tüm bedeni kırmızıydı. Şeytanın kırmızılığı, aslında tiyatro yapımlarına dayanır. 1859’da Bestekar Charles Gounod, ‘Faust’ isimli halk kıssasını besteleyerek şeytana kırmızı kostüm giydirdi.

20. yüzyılda şeytan, müellifler ve sinema üretimcileri tarafından tekrar şekillendirildi. Şeytan, bazen gizemli yabancı, bazen zeki iş insanı, bazen de çocuk olarak tasvir edildi. Mikhail Bulgakov’un ‘Usta ile Margarita’ romanında şeytan, yanında konuşan bir kedi olan zeki ve gizemli bir yabancı olarak betimlenir. 1987 imali ‘Angel Heart’ sinemasında şeytan, uygun giysili ve gizemli bir iş insanıdır. 1997 imali ‘The Devil’s Advocate’ sinemasında şeytan, New York’ta bir hukuk firmasının başındadır.