TACİKİSTAN- Şanghay İşbirliği Örgütü önderleri "Afganistan" Gündemiyle Toplandı

Şanghay İşbirliği Örgütüne (ŞİÖ) üye ülkelerin başkanları, Afganistan‘daki son durumu görüşmek üzere düzenlenen dorukta bir ortaya geldi.

Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman’ın konut sahipliğinde, başşehir Duşanbe’de düzenlenen toplantıda; Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Pakistan Başbakanı İmran Han, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev yer aldı.

Doruğa Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Çin Devlet Lideri Şi Cinping ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi ise çevrim içi katıldı.

Putin, burada yaptığı konuşmada, ABD’nin Afganistan’dan “acele” çekilmesinin akabinde ülkede gelişen meselelere işaret ederek “Şu anda ŞİÖ, Afganistan’daki durumun kötüleşmesiyle ilgili önemli riskleri göz önünde bulundurarak ortak, üzerinde mutabakata varılmış rotayı takip etme misyonuyla karşı karşıyadır.” dedi.

Putin: İran’ın ŞİÖ’ye iştirakini destekliyoruz

ŞİÖ’nün Afganistan’daki barış sürecini desteklemek için çalışmalarını ağırlaştırması gerektiğini belirten Vladimir Putin, “Afganistan’da iktidar değişikliği neredeyse kan dökülmeden gerçekleşti. Bu, katiyetle olumlu bir şey. Taliban şu anda neredeyse tüm Afganistan’ı denetim ediyor ve yeni Afgan hükümeti barışı tesis etme, kamusal hayatı olağanlaştırma ve herkes için güvenliği sağlama kelamlarını tutma konusunda teşvik edilmelidir.” diye konuştu.

İran’ın ŞİÖ üyeliği sürecine dair tasarının ŞİÖ Devlet Liderleri Kurulu’nun onayına sunulduğunu anımsatan Putin, “Rusya, İran’ın ŞİÖ üyelik sürecini başlatma kararını destekliyor.” dedi.

Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko da ŞİÖ’nün dünyada yaşanan bölgesel çatışmalarda daha faal bir rol oynayabileceğini belirterek ŞİÖ üyesi ülkelerin güvenlik alanındaki iş birliğini geliştirmesi gerektiğini söyledi.

Örgütün sıhhat alanında da bir ittifak kurması gerektiğini vurgulayan Lukaşenko, bilhassa ilaç ve aşı üretiminde daha fazla iş birliği yapılmasının ehemmiyetine işaret etti.

Tokayev’den “Kovid-19 pasaportları karşılıklı tanınsın” daveti

Tokayev, bu mühlet zarfında ŞİÖ’nün başarılı ve yetkili bölgesel örgüt haline geldiğini ve jeopolitik alanını genişlettiğine dikkati çekti.

Afganistan’daki krizin bölgedeki durumu süratli bir biçimde değiştirdiğini ve bu bağlamda bilhassa yakın etraftaki ülkelerin yeni risklerle karşı karşıya kaldığına işaret eden Kasım Cömert Tokayev, “ŞİÖ değerli tesiri ile Afganistan’daki barışın sağlanmasında faal rol üstlenebileceğine inanıyorum.” tabirini kullandı.

Tokayev, Kazakistan’ın mevcut altyapısı ve lojistik imkanlarını göz önünde bulundurarak Afganistan’a memleketler arası yardımı ulaştırmak için ŞİÖ İnsani Merkezi’nin Almatı kentinde kurulmasını önerdi.

Bunun yanı sıra Tokayev, ŞİÖ üye ülkeleri başkanlarına karşılıklı yeni tip koronavirüs (Kovid-19) pasaportlarını tanımaya çağırdı.

Rahman’dan Afganistan’da kapsayıcı hükümet kurulması daveti

Tacikistan Cumhurbaşkanı Rahman, Kabil’e siyasi sistemi dayatmanın öngörülemeyen sonuçlara yol açabileceğini belirtti.

ŞİÖ Devir Lideri Rahman, toplantıda Afganistan’daki gelişmeler bağlamında bölgesel güvenlik sıkıntılarını lisana getirerek “Tacikistan yaklaşımına bağlı kalıyor ve Afganistan’da kapsayıcı bir hükümet kurulması davetinde bulunuyor. Halkın görüşünü dikkate almadan rastgele bir siyasi sistemin Kabil’e dayatılması, öngörülemeyen sonuçlara yol açabilir.” dedi.

Rahman, ülkesinin tekraren Birleşmiş Milletlerin de ortalarında bulunduğu milletlerarası toplumu ve kuruluşları Afganistan’a ve yaklaşık iki aydır tam abluka altında olan Pencşir eyaleti halkına acil yardım sağlamaya çağırdığını anımsattı.

Afganistan’daki durumun Orta Asya’daki durumu olumsuz etkileyebileceğini kaydeden Rahman, “Afganistan’dan kaynaklanan zorluk ve tehditlere karşı ŞİÖ ülkeleri güvenlik ünitelerini iş birliklerini ağırlaştırmak için ŞİÖ Bölgesel Terörle Gayret Yapısı’nın faaliyetlerini güçlendirmeyi öneriyorum.” dedi.

Rahman, ayrıyeten memleketler arası terör, aşırılıkçılık, ayrılıkçılık, uyuşturucu kaçakçılığı ve siber hatalar da dahil olmak üzere hudut ötesi organize hataların ŞİÖ bölgesinde güvenliğe yönelik ana tehditler olmaya devam ettiğini vurguladı.

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov da “20 yılı aşkın müddettir faaliyet gösteren ŞİÖ, somut sonuçlar ve değerli muvaffakiyetler elde etti.” dedi.

Caparov, ŞİÖ bölgesinde güvenlik ve istikrarı korumak için ortak uğraşlarla değerli çalışmalar elde ettiğini vurguladı ve bölgede güvenlik koridorunun oluşturulmasına özel dikkat gösterilmesi davetinde bulundu.

Afganistan’daki son duruma işaret eden Caparov, ŞİÖ üye ülkelerine, atakları önlemek ve göç süreçlerini denetim etmek için etkileşim stratejisini geliştirmeyi önerdi.

Cumhurbaşkanı Caparov, Çin-Kırgızistan-Özbekistan demir yolu inşaat projesini süratlice uygulamaya geçirilmesinden yana olduklarını da kelamlarına ekledi.

Mirziyoyev, Afganistan konusundaki kaygılarını lisana getirdi

Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, Afganistan’daki gelişmelerden derin telaş duyduğunu belirterek “Günümüzde Afganistan’da yeni gerçeklik şekillendi, yeni güçler iktidara geldi. Bu, artık olup biten bir gerçek. Bu bağlamda, Afganistan’daki durumla ilgili olarak üzerinde muahedeye varılmış yaklaşımlar geliştirmek ve yeni hükümet yetkilileriyle diyalog geliştirmek, bilhassa Afgan toplumunun tüm ögelerinin kamu idaresinde geniş siyasi temsilini sağlamak, bölgede aşırıcılığın artmasını, radikal ideolojinin ihracatını ve Afganistan topraklarının komşu ülkelerde yıkıcı hareketler için kullanılmasını önlemek açısından kıymetli.” dedi.

Mirziyoyev, Afganistan’da bayanlar ve azınlıklar da dahil olmak üzere halkın temel hak ve özgürlüklerine hürmet gösterilmesinin kıymetli olduğunu söz ederek bu bağlamda, Afganistan’ın yabancı bankalardaki dondurulan devlet varlıklarına erişiminin değerlendirmesini önerdi.

Şevket Mirziyoyev, ayrıyeten eforları pekiştirmek ve Afgan krizinin siyasi tahlil mevzularını etraflı halde tartışmak için gözlemci ülkeler ve diyalog ortaklarının da iştirakiyle ŞİÖ-Afganistan formatında üst seviye toplantıların düzenlenmesini teklif etti ve bu toplantının birincisini Taşkent’te düzenlemeye hazır olduklarını belirtti.

ŞİÖ Devir Başkanlığının Özbekistan’a geçeceğini anımsatan Mirziyoyev, bir sonraki ŞİÖ doruğunun 15-16 Eylül 2022’de ülkesinde yapılacağını duyurdu.