2019'da Adalar'da 170 at öldü; çalışamaz duruma gelenlerin yerine yenisi geliyor

İstanbul Adalar’da tüm tepkilere rağmen faytonlarda çalıştırılan atların ölümleri devam ediyor. Adalar Belediyesi kayıtlarına göre, 2019’da geride kalan 8.5 aylık dönemde Büyükada’da yaklaşık 170 at öldü. Büyükada’da ölen atların büyük bölümü Adalar Belediyesi tarafından Aya Nikola Kilisesi önündeki belediye atölyesinin bitişiğindeki araziye gömülüyor. Öte yandan zaman zaman Tepeköy ve Yörükali gibi bölgelerde fayton ahırlarının yakınlarında, kimi orman bölgelerinde ya da eski çöplük alanlarında ölen atlar kayıt dışı gömülüyor. Kayıtsız gömülen denize ya da ormana bırakılan ölü atlar da eklendiğinde resmi verilerin ötesinde bir sayıya ulaşılıyor.

Cumhuriyet’ten Emre Deveci‘nin haberine göre Doğal ölümler ve ruam hastalığına bağlı ölümler dışında atların temel ölüm nedeni aşırı çalıştırılmak olurken her yıl neredeyse tamamı turistik amaçla kullanılan faytonlarda çalıştırılan atların yaklaşık 300’ü hayatını kaybediyor. Adalar Savunması’ndan Ömer Süvari, at gömülerini yapan belediyenin verdiği verilere göre, ruam hastalığının seyrine bağlı olarak bu sayının 400’ü aştığı yıllar da olabildiğini belirtti.

Adalar’da atlar yük taşıma kapasitelerine uygun olmayan kimi yüksek eğimli bölgelerde, kimi zaman aşırı ağırlıkla ve her zaman asfalt yollarda koşuyorlar. Bu koşullardaki aşırı çalışma atların bir bölümünün sakatlanmasına ya da laminitis gibi hastalıklara neden oluyor. Yoğun bisiklet, akülü araç, insan ve diğer faytonların yarattığı trafik de faytonları atların yaralandığı kazalara açık hale getiriyor. Sakatlanan ve çalışamayacak duruma gelen atlar tedavi edilemiyorlar. Çünkü Adalar’da bir veteriner bile bulunmuyor.

Ne veteriner ne ahır var

Faytoncular Odası Başkanı Hıdır Ünal, dünyada metrekare başına en çok at Adalar’da olmasına rağmen atlar konusunda uzmanlığı olan ne bir veteriner, ne bir ambulans ne de bir at hastanesinin mevcut olmasından şikâyet etti. Atlar çalışırken sakatlandığında kendi olanaklarıyla taşıdıklarını belirten Ünal, Adalar İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne bağlı sadece bir veteriner bulunduğunu, ancak bu kişinin atlar değil sokak hayvanlarıyla ilgili uzmanlığı olduğunu aktardı. Ünal, en çok at ölümünün yaz aylarında olduğunu söyledi.

“Çalışamaz duruma gelen atların yerini yenileri alıyor”

Süvari ise, Adalar’da kış aylarında 500’e kadar düşen at sayısının yaz aylarında 1000’i aşabildiğine ve Faytoncular Odası’nın da açıkladığı gibi her sene en az 400 yeni ata ihtiyaç duyulduğuna dikkat çekerek “Yani her yıl bir önceki sezonda ölen ya da çalışamaz duruma gelen atların yerini yenileri alıyor” dedi. 
Herkesin gözü önünde atlar Adalar’a yasadışı olarak sokuluyor. Çünkü ruam hastalığı nedeniyle 2017 yılında Adalar Kaymakamlığı’nın girişimiyle Adalar’a yeni at sokulması yasaklandı. Faytoncular Odası Başkanı Ünal da, yasak olmasına rağmen at girişlerinin sürdüğünü teyit etti.

“‘Kültürel miras’ vb. adlarla sahiplenmemiz söz konusu olamaz”

Adalar Savunması’ndan Ömer Süvari, “Uygarlığın ve insanlığın bugün ulaştığı noktada geçmişin tüm kültürel öğelerini ve geçmişteki olumsuz uygulamaları ‘kültürel miras’ vb. adlarla sahiplenmemiz söz konusu olamaz” diyor. Süvari’nin önerisi şöyle: 

“Adaların kültürü yürümeye, bisiklete binmeye ve yolda karşılaşmaya dayanan bir kültür. Yaşlılar ve hastalar için hizmet verecek elektrikli kamu araçları ve küçük elektrikli toplu ulaşım araçları dışındaki tüm motorlu araçların Adalar’dan çıkarılması da mevcut kaosu büyük ölçüde çözecektir.”

Ruamdan ölümler

Tarım Müdürlüğü tarafından yılda iki kere yapılan kontrollerde ruam gibi bulaşıcı hastalıklar görüldüğünde atlar karantinaya alınıyor ve iğneyle öldürülüyor. Süvari’nin verdiği bilgilere göre, ruam, halk sağlığını da tehdit eden, insana da bulaşabilen çok tehlikeli ve tedavisi neredeyse imkânsız bir hastalık olduğu için atlar sahiplerine ödenen bir “itlaf bedeli” karşılığı öldürülüyorlar. 
2015 ve 2016 yıllarında yıl başına ortalama 150 at ruam nedeniyle öldürülmüştü, ancak 2017’de alınan, at girişinin yasaklanması kararı, ruam vakalarını önemli oranda düşürdü. Fakat bu kez de at sayısının azlığı nedeniyle aşırı çalışmaktan ötürü ölen ya da yaralanan atların sayısı arttı.