Aşı pasaportu: Tartışmaların odağındaki uygulama yüzyıllar evvel Venedik’te kullanılıyordu

İtalya’da geçen Cuma gününden itibaren kamuya açık birçok alanda zarurî hale getirilen Covid dokümanının (yeşil pasaport) benzerleri yüzlerce yıl evvel de salgınlarda kullanılıyordu.

İtalya’nın Venedik kentine açılan “Pandemiler: Vebadan Covid 19’a Uzun Bir Tarih” başlıklı stantta, Covid dokümanının öncülü “sağlık ehliyetleri” de görülüyor.

SS Giovanni ve Paolo Hastanesi’ne bağlı Tıp Tarihi Müzesi’nde Eylül ortasına kadar sürecek standın bilim sorumlusu Epidemiyolog Dr. Walter Pasini, Venedik’te geçen yüzyıllarda kullanılan evrakları şöyle anlatıyor:

Göz Atın

Trt Frekans Güncelleme Nasıl Yapılır? TRT Neden Açılmıyor?

Gökhan Tombak’ı Kim Silahla Vurdu?

“Vebalara, bulaşıcı hastalıklara karşı kullanılan araçlar ortasında ‘sağlık sözü’ ve ‘sağlık ehliyetleri’ de vardı. Tüm gezginlerin bu evrakları bulundurması gerekiyordu. Kara yoluyla gelenlerin ‘sağlık sözü’ dokümanı, deniz yoluyla gelenlerinse ‘sağlık ehliyeti’ sunması gerekiyordu. Bu sertifikalar, bu şahısların geldikleri ülke ya da kentlerin veba ya da diğer bulaşıcı hastalıklardan arınmış olduğunu belgeliyordu.”

SS Giovanni ve Paolo Hastanesi Tıp Tarihi Müzesi Müdürü Mario Po’ da İtalya’da yayımlanan Vilayet Foglio gazetesine yaptığı açıklamada, “Sağlık ehliyetleri 1500’lerde dolaşımdaydı, bugün Başbakan Mario Draghi’nin salgını denetim altına almak için uyguladığı sertifikayla tıpkı role sahiplerdi” dedi.

Bu dokümanların Venedik’ten Avrupa’daki başka kentlere de yayıldığı ve bir nevi kimlik-geçiş dokümanı üzere kullanıldığı belirtiliyor.

İtalya’da “yeşil pasaport” olarak anılan Covid sertifikaları 6 Ağustos’tan itibaren restoran, müze, sinema üzere birçok yer ve aktiflik için zarurî kılındı. Gelecek aydan itibaren öğretmenlere de Covid sertifikası kuralı getirildi.

Covid sertifikası mecburiliği anketlere nazaran genel olarak kabul görse de reaksiyonlara ve protesto şovlarına de neden oldu.

En az bir doz Covid aşısı yaptıranlar, son 6 ay içinde hastalığı geçirip iyileşenler ve son 2 gün içinde yapılmış test sonucu negatif olanlara verilen evraklar, “yeşil pasaport” olarak kabul ediliyor.

Yeşil pasaport kurallarını ihlal edenlere 1000 Euro’ya kadar para cezası ve işletmelere süreksiz kapama cezası verilebilecek.

Venedik’teki standın organizatörlerinden Dr. Pasini’ye nazaran bugünkü Covid kurallarıyla geçmişteki sıhhat ehliyetleri ve yasaklar ortasındaki en değerli farklardan biri de ihlallere verilen cezalardı.

Vilayet Foglio’ya konuşan Pasini bunu, “Nasıl bugün virüsten daha fazla etkilenen bölgelere yönelik kısıtlamalar görüyorsak o vakit da belirli kentler ile seyahatleri yasaklayan bildirimler vardı. Tek bir ihlal bile mevt cezası manasına gelebiliyordu” diye açıkladı.

İzolasyon hastanesi ve karantina

Stantta, bugünkü karantina önlemlerinin birinci adımı olarak bedellendirilen ve “karantina” sözcüğünün kaynağı olan bir uygulama da dikkat çekiyor.

Birincisi 14. yüzyılda olmak üzere çeşitli seferler veba salgınlarından etkilenen Venedik Cumhuriyeti, şimdi hastalığın nedeni bilinmezken bile hasta ve risk altındaki insanları sağlıklı nüfustan ayırmaya başladı.

1423’te hastaların Lazzaretto Vecchio adasına gönderilmesi kararı alındı ve böylelikle dünyanın birinci sabit izolasyon hastanesi oluşturuldu.

1468’de de Lazzaretto Nuovo adasının, “karantina” için kullanılmasına karar verildi. Buraya hastalar değil, öteki limanlardan gelen gemiler yönlendiriliyordu. O devirde ticaret merkezi pozisyonunda olan Venedik’te ekonomiyi durdurmadan salgından korunabilmek için, yük taşıyan gemiler bir hastalık da taşımaları ihtimaline karşı bu adada 40 gün boyunca önleyici karantinada tutuluyordu.

Karantina sözcüğü de, İtalyanca’da 40 manasına gelen “quaranta” sözcüğünden türetildi. Venedik’teki standın organizatörlerinden Dr. Walter Pasini, o periyotta bulaşıcı hastalıkların kuluçka mühletinin 40 gün olduğuna inanılması sebebiyle izolasyon için bu müddetin seçildiğini söyledi.

‘Veba Rönesans’ın başlangıcı oldu’

Standın tanıtımında konuşan Dr. Pasini, “Lazzaretto” kurumlarının ehemmiyetini de, “Lazzaretto’lar, Akdeniz’de seyahat etmeyi, ticaret alakalarını sürdürmeyi mümkün kılan araçlardı” diye açıkladı.

Öte yandan Dr. Pasini, Avrupa nüfusunun üçte birinin vefatına yol açan ve “Kara Ölüm” olarak anılan 1347-1350 veba salgınıyla ilgili olarak şunları da ekledi:

“1347-1350 vebası Orta Çağ’ın da sonunu getirdi. Kurumları, sivil hayatın kurallarını yok etti. Bu bir yandan dramatik bir toplumsal fırtına yarattı. Bir yandan da çok sayıda akademisyen, örneğin Floransa’daki vebanın Rönesans’ın başlangıcı olduğunu belirtiyor.”