İklim değişikliğinin varlığını ve insanlardan kaynaklandığını nereden biliyoruz?

Bilim insanları ve siyasetçiler, iklim değişikliği nedeniyle dünyanın bir krizle karşı karşıya olduğunu söylüyor.

Fakat global ısınmanın olduğuna yönelik deliller neler ve bunun insanlardan kaynaklandığını nereden biliyoruz?

Dünyanın ısındığını nasıl anlarız?

Göz Atın

Trt Frekans Güncelleme Nasıl Yapılır? TRT Neden Açılmıyor?

Gökhan Tombak’ı Kim Silahla Vurdu?

Gezegenimiz sanayi ihtilalinin başlamasından bu yana süratle ısınıyor.

1850’den bu yana yeryüzünde ortalama sıcaklık 1.1 santigrat derece arttı. Dahası son 40 yıl içinde her 10 yıl bir evvelkine nazaran daha sıcak geçti.

Tüm bu sonuçlar, dünyanın dört bir yanından elde edilen milyonlarca ölçümün tahliliyle sağlanıyor. Sıcaklık okumaları karadaki hava istasyonları, gemiler ve uydular tarafından toplanıyor.

Bağımsız bilim insanları tarafından oluşturulmuş pek çok farklı takım de tıpkı sonuca ulaştı: Sanayı ihtilalinin başlangıcından beri sıcaklıklarda artışlar yaşanıyor.

Bununla birlikte bilim insanları, geçmiş vakitlere ilişkin sıcaklık kıymetlerini ve değişimlerini de tespit edebiliyor.

Ağaç halkaları, buz çekirdekleri, göl çökeltileri ve mercanlar, iklimin geçmişine dair izler taşıyor.

Bu da ısınmanın şu anki durumuna yönelik son derece muhtaçlık duyulan bir içeriği sağlıyor. Bilim insanları, Dünya’nın yaklaşık 125 bin yıldır bu kadar sıcak olmadığını varsayım ediyor.

Global ısınmadan insanların sorumlu olduğunu nereden biliyoruz?

Güneş ısısını hapseden sera gazları, sıcaklık artışı ile insan faaliyetleri ortasındaki çok kıymetli irtibata sahip. Bu sera gazlarının en kıymetlisi de atmosferdeki bolluğu nedeniyle karbondioksit (CO2).

Uydular CO2’nin Güneş ısısını emmesi nedeniyle Dünya’dan uzaya salınan çok az ısı olduğunu gösteriyor. Yani CO2 Güneş’in gücünü hapsediyor.

• BM İklim Raporu’ndan öğrendiğimiz 5 kıymetli bahis

Reuters Türkiye, bu yaz orman yangınlarının tesirli olduğu ülkelerden birisiydi.

Fosil yakıtların yakılması ve ağaçların kesilmesi daha fazla CO2 salınmasına neden oluyor. Gerek fosil yakıtların tüketimi gerek de ağaçların kesilmesi 19’uncu yüzyılda büyük bir artış gösterdi. Bu nedenle de CO2’nin de tıpkı periyotta artmış olması sürpriz değil.

Bu ekstra CO2’nin de nereden geldiğini kesin olarak göstermenin bir yolu var. Fosil yakıtların yakılmasıyla üretilen karbonun kendine mahsus kimyasal bir imzası mevcut.

Ağaç halkaları ve kutup buzu, atmosfer kimyasındaki değişiklikleri kaydediyor. Her ikisi de incelendiğinde karbonun – bilhassa fosil kaynaklardan gelen – 1850’den beri değerli ölçüde arttığını gösteriyor.

Yapılan tahliller, atmosferik CO2’nin 800 bin yıl boyunca milyonda 300 modülün (ppm) üzerine çıkmadığını gösteriyor. Lakin Sanayi İhtilali’nden bu yana artan CO2 yoğunluğu şu an yaklaşık 420 ppm’e yükseldi.

“İnsanlar tarafından salınan çok ölçüde sera gazı olmasaydı sıcaklıklara ne olurdu?” sorusunu yanıtlamak maksadıyla da iklim modelleri olarak bilinen bilgisayar simülasyonları kullanıldı.

Bu similasyonlar, iklimin sadece doğal faktörler tarafından etkilenmesi durumunda 20’nci ve 21’inci yüzyıllar boyunca çok az global ısınma ve muhtemelen bir ölçü soğuma olacağını ortaya koyuyor.

Modeller, sırf insan faktörleri dahil edildiğinde sıcaklıktaki artışları açıklayabiliyor.

İnsanların gezegen üzerinde nasıl bir tesiri var?

Getty Images

Şu anki ısınma düzeyinin dünyada değerli değişikliklere neden olacağı iddia ediliyor.

Kelam konusu ısınma düzeylerine ait yapılan gerçek müşahedeler, bilim insanlarının insan kaynaklı ısınma ile görmeyi bekledikleri modellerle de uyuşuyor.

Bu müşahedelerden kimileri şöyle:

• Grönland ve Antarktika buz katmanları süratle eriyor.
• Hava ile ilgili afetlerin sayısı 50 yılda beş kat arttı.
• Global deniz düzeyleri geçen yüzyılda 20 cm yükseldi ve hala yükselmeye devam ediyor
• 1800’lerden bu yana okyanuslar, deniz ömrünü etkileyecek halde yaklaşık yüzde 40 daha fazla asidik oldu.

Lakin evvelce daha sıcak değil miydi?

Getty Images

Dünya’nın geçmişinde birkaç sıcak devir yaşandı.

Örneğin, 92 milyon yıl kadar evvel sıcaklıklar o kadar yüksekti ki, Kanada Kutup Bölgesi’nde buzullar yoktu ve oralarda krokodiller üzere canlılar yaşıyordu.

Geçmişte deniz düzeyi günümüzden 25 metre daha yüksekti. Bugün 5-8 metrelik muhtemel bir yükseliş, dünyanın kıyı kentlerinin birçoklarını sular altında bırakmaya yetiyor.

Bu devirlerde ömrün kitlesel yok oluşuna dair çok sayıda ispat var. İklim modelleri, tropik bölgelerin vakit zaman pek çok çeşidin hayatta kalamayacağı kadar sıcak olan “ölü bölgeler” haline gelebildiğini gösteriyor.

Sıcak ve soğuk ortasındaki bu dalgalanmalara çeşitli olaylar neden oldu. Bu olayların ortasında, volkanik patlamalar ve El Nino üzere kısa müddetli iklim döngüleri var.

İklim “şüphecileri” üzere kimi kümeler, global ısınmanın bilimsel temeli hakkında şaibeler yarattı.

Fakat, nizamlı olarak hakemli mecmualarda yayınları yer alan çabucak hemen tüm bilim insanları, artık iklim değişikliğinin mevcut nedenleri üzerinde hemfikir.

Bu yıl yayımlanan değerli bir BM raporunda da, “atmosferin, okyanusların ve toprağın ısınmasında insan tesirinin açık olduğu” bilgisi yer aldı.

• İklim krizini ve tahlil tekliflerini anlamak için bilmeniz gereken 15 kavram
• İklim krizi: Beş temel soru, beş kolay yanıt
• Bilim insanları: İklim gayelerini tutturmak için kömür rezervlerinin yüzde 90’ı yerin altında kalmalı