Prof. Dr. Naci Görür: ‘Doğu Anadolu Fay Hattı Uyandı, Endişeliyim’

“Şimdi bu depremin bir özelliği var. Bu fayın harekete geçtiğini gösterdiği gibi, benim belki de yeni olarak söyleyebileceğim, ne kadar doğrudur bilemiyorum ama bunu dile getirmenin yerbilimciler açısında önemli olacağını düşünüyorum. Bu fay da bundan sonra Kuzey Anadolu fayına benzer davranışlar gösterebilir. 

Bununla şunu demek istiyorum. Kuzey Anadolu fayı ile Doğu Anadolu fayı Karlıova'da birleşiyorlar. Kuzey Anadolu fayı 1939-1999 arasında 7'den büyük çok sayıda deprem üreterek enerjisini boşalttı. Yani 1939, 1942, 1943, 44, 57, 67 ve 99. Yani 20'nci yüzyılda belirli bir deprem silsilesi ile enerjisini boşalttı. Kuzey Anadolu fayı enerjisini boşaltırken Doğu Anadolu fayı büyük ölçüde uykuda idi. Halbuki biz bu fayın üzerinde de 1823, 1893, 1874, 1875'te yine 7 ve 7'den büyük depremler olduğunu biliyoruz.”

-Sivrice'de ne kadar bir kırılma oldu? Başladığı ve bittiği yeri gösterebilir misiniz?

“Burası merkez üssü, burası da Karlıova, gittiği yer fayın. Bu Hatay'a kadar İskenderun Körfezi'ne kadar gidiyor. Bu deprem de Kuzey Anadolu fayına benzer şekilde bundan sonra belirli zamanlarda büyük depremler üreterek enerjisini boşaltabilir. Bu ne demektir. Kuzey Anadolu fayına verdiğimiz önemi ve dikkati bundan sonra Doğu Anadolu fayı üzerine de yöneltmek gerekebilir.”

-O halde tehlike hâlâ geçmedi?

1822'den başlayıp da 1894, 93, 74, 75'te hep 7 mertebesinde depremler üretmiş. Bu fay harekete başladığına göre ister istemez böyle bir düşünce insanın zihninde, yerbilimci olarak doğuyor. Bu deprem sığ bir deprem, nihayetinde 8 km bir derinliği var. Kaç km kırdığını tam olarak bilmiyorum ama herhalde 30 km kadar kırdı.

-40 km kadar kırdığı konuşuluyor.

“Dolayısıyla büyük bir depremdir. O nedenle beklenen yerde olmuştur. Belki bundan sonra söylenecek şey, bu doğrultu atımlı faylar kırıldığı zaman genellikle bir yerlere doğru, kendi doğrultusu boyunca enerjiyi, stresi transfer edebilirler. 

Tıpkı 99 Gölcük depreminde olduğu gibi. Gölcük depremi olduktan sonra enerjinin bir kısmı Düzce'ye transfer edildi. Bir ay sonra Düzce kırıldı. Bir kısmı da Marmara'ya transfer edildi, şimdi de Marmara kırılmayı bekliyor.”

“Bu depremin de olmasıyla düşünülmesi gereken bir şey var. O konuda da uyarmak istiyorum yetkilileri. Bu depremden sonra özellikle Palu – Bingöl arasına veya Sivrice Gölü – Malatya – Adıyaman – Çelikhan yöresine hatta Kahramanmaraş yöresine artık dikkatli bakmak lazım. Oralara da stres transferi olmuş olabilir. Zaten orada birikmiş olan enerjiyi, yükü daha fazla da artırmış olabilir. Kırılması bakımından hassas hale getirmiş olabilir.

-Batı'yı beklerken Doğu kırıldı, buraya da çok dikkat etmemiz gerekiyor?

“Doğu Anadolu fayı Hatay'a kadar geliyor. Buradan da güney sınırlarımıza kadar gidiyor. Buradaki uzunluğu yaklaşık 600 km. Kuzey Anadolu fayı da Yunanistan'a kadar uzanıyor. Bizim sınırlarımızda 1600 km. Bu iki fay boyunca Anadolu Batı'ya doğru hareket ediyor. Her iki fay boyunca da sürtünme var. Dolayısıyla bu hareket kimi yerleri kilitleyerek enerji birikimine neden oluyor. Tıpkı Kuzey Anadolu fayında olduğu gibi ve depremler meydana geliyor.

Kuzey Anadolu Fayı 20'nci yüzyılda büyük ölçüde enerjisini boşalttı. Şimdi Marmara'yı bekliyor. Marmarayı da kırdığı an boşalacaktır enerjisi. Ondan sonra tekrar enerji biriktirmeye devam edecektir. 

Kuzey Anadolu fayı çalışırken Doğu Anadolu fayı uykudaydı.Bu yeni uyandı. Onun için Sivrice depremi yerbilimciler açısından daha dikkat edilmesi gereken bir depreme dönüştü.”

-Az önce dikkat çektiğiniz yerleri tekrarlar mısınız?

“Palu ve Bingöl'e doğru olan kesim, ayrıca Sivrice'den Adıyaman yöresine doğru olan kısım stres transferi iletilmiş olabilir. Net olarak bilmiyoruz ama dikkatli olunması gerek.

Kahramanmaraş'ın Türkoğlu yöresinde en son deprem 1513'te oldu. Şu an 2020. Anaormal bir zaman geçmiş. Burada 1513'te 7.4 büyüklüğünde deprem var. Burası da depreme gebe bir yer. Buralara da dikkat etmek lazım. Ne yapacağız? Şimdiden zarar azaltıcı önlemlere başvuracağız.

-Böyle bir kırılma rahatlama mıdır başka depremlere işaret midir?

“Elazığ ve çevresinde bir rahatlama oldu. Enerji boşaldı. Ama yerbilimci olarak biz rahatladık mı? Hayır. Doğu Anadolu fayı belki de bir uyanış içerisinde. İlk belirtisini verdi. Belki belirli bir periyotta, nasıl 39-99 arasında 7'den büyük 7 deprem üretti, belki bu fay da başlayacak deprem üretmeye. 

Böyle bir durumda ben rahat değilim. Dolayısıyla yöneticilerin bu fayın aktif bir fay olduğuna dikkat ederek, şimdiden önlemleri almaları lazım.”

Prof. Dr. Görür, Elazığ depremine ilişkin analizini Twitter'dan paylaşmış ve Doğu Anadolu fayının (DAF) birikmiş enerjisini boşaltmak için başka depremlere yol açabileceği endişesini dile getirmişti. 

DAF'ın yaklaşık 600 kilometre uzunluğunda, sol yönlü ve doğru atımlı olduğunu kaydeden Görür'ün, analizi şu şekildeydi:

“1-Bu depremin olduğu yerde 1874 yılında 7.1, 1875’de 6.7 büyüklükte iki deprem olmuş.

2-Bu depremden sonra Sivrice-Bingöl ve Sivrice-Pütürge-Çelikhan arasına özellikle dikkat edilmelidir.

3-Deprem hattı üzerindeki kırsal yerleşim alanları yapı stoku bakımından deprem güvenli değildir. Bu bakımdan yapısal hasar fazla olabilir. İnşallah can kaybı fazla olmaz. Şu an itibariyle köylere henüz ulaşılamadığı için doğru hasar tespiti yapmak mümkün değildir.

4-Bu deprem kanaatimce endişe vericidir. DAF uzun zamandır sessizdi. Şimdi uyandı. Kuzey Anadolu Fayı (KAF) gibi davranacağından endişe ediyorum. Biliyorsunuz KAF 20. asırda 1939-1999 tarihleri arasında çok sayıda 7’nin üzerinde deprem üreterek enerjisini boşalttı (İstanbul hariç). Aynı şeyi belirli bir süreçte DAF da yapabilir. Nitekim bu fay boyunca;

• 1513 Maraş civarı 7.4; 

• 1872 Amanos, 7.5; 

• 1874 Sivrice-Palu arası 7.1; 

• 1875 Sivrice 6.7; 

• Çelikhan 7.1. 

Gördüğünüz gibi bu depremler üzerinden bir hayli zaman geçmiş.”