Zeytin ve zeytinyağında son periyotta hareketli bir gündem var. Besin enflasyonuna ve artırımlara alıştığımız şu günlerde zeytin ve yağ fiyatlarına çok aldırmıyor üzere görünsek de bol bol yakınacağımız günler ufukta görünüyor. İklim değişikliklerinin dünyada da zeytin rekoltesini düşürmesi, Türkiye’ye gözlerin çevrilmesine neden olurken, dün gelen ihracat yasağı kararıyla bugün de Fatih Altaylı mevzuya değinmeden geçemedi.
Ticaret Bakanlığı, dün (1 Ağustos 2023) prestijiyle “dökme” ve “varilli” zeytinyağı ihracatına yasak getirmişti.
Yasak kararının ihracatçılara kelamlı olarak bildiri edildiği, Ticaret Bakanlığı yetkililerinin sabah saatlerinde Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri yetkililerini arayarak, 1 Ağustos-31 Ekim tarihleri ortasında dökme ve varili zeytinyağı ihracatının yasaklandığını açıkladığı belirtildi. İhracat beyannamesi düzenlenmemesi gerektiğinin kelamlı olarak bildirildiği ve resmi yazının akabinde geleceği belirtildi.
Ticaret Bakanlığı, günün ilerleyen saatlerinde basın açıklaması yaptı.
Açıklamada, “Dünyada azalan zeytinyağı rekoltesinin sebep olduğu artan dış talep ve dünya fiyatları sebebiyle kıymetli ölçüde yükselen dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının yurt içi tüketici fiyatlarına olan olumsuz tesirinin devam ettiği’, Bakanlığın bu kaideler altında tekrar bir kıymetlendirme yaparak, önümüzdeki zeytinyağı hasat periyodunun başlangıcı olan 1 Kasım 2023’e kadar, dökme yahut varilli zeytinyağı ihracatına yönelik olarak ek önlemler yürürlüğe koyduğu belirtildi.
İspanya ve İtalya’da kuraklıklar bu ülkelerin üstünlüğü kaptırmamak ismine Türkiye’ye yönelerek taleplerinin artmasıyla içeride de artan fiyatların ihracat yasağında tesirli olduğu savunuldu.
Ekonomim’de tarım muharriri Ali Ekber Yıldırım’ın detaylandırdığı ihracat yasağında, Uluslararası Zeytin Kurulu (UZK) bilgilerine nazaran, Avrupa’da yaşanan kuraklık nedeniyle, İspanya ve İtalya başta olmak üzere dünyada zeytinyağı üretiminin 2022/2023 döneminde yüzde 20 oranında azaldı. Türkiye’deyse üretim yüzde 62 oranında arttı.
Açıklamada, ‘Dünya zeytinyağı üretimindeki azalmaya paralel olarak dünya zeytinyağı fiyatları da artış göstermekte olup, Haziran 2023 itibariyle üretici/borsa fiyatları bir evvelki yılın tıpkı devrine nazaran Türkiye’de yüzde 102, İspanya’da yüzde 84, İtalya’da yüzde 58 ve Yunanistan’da yüzde 72 oranında arttığı belirtildi.
İhracatımızın da bir evvelki dönemin birebir periyoduna nazaran İspanya’ya 21 kat, İtalya’ya ise 44 kat arttığı vurgulandı.
İhracata son 3 yılda 3 kez ve bir defa de fon getirildiği hatırlatılırken, 22 yıl evvel Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın 25 Aralık 2001’de aldığı kararla dökme zeytinyağı ihracatı 31 Ekim 2002 tarihine kadar yasaklamış, 2021 yılında da yasak getirilmişti. son olarak Tarım ve Orman Bakanlığı’nın talebi üzerine besin arz güvenliğini sağlamak için 2022 Mart ayında yasak getirildi. Bu yasak 7 Temmuz 2022’de kaldırılmıştı.
Yakın vakitte da (19 Temmuz 2023) dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına litre başı 20 cent karşılığı TL kadar fon kesintisi getirilmişti.
Zeytinyağı ihracatına getirilen yasak, ihracatçıları şok ederken, kararın birdenbire alınmasıyla hem pazar hem de itibar kaybedildiğini söylediler.
Fatih Altaylı da bahse değinmeden geçemedi. Sitesinde hususla ilgili yazdığını Twitter’dan duyuran Altaylı, “Zeytin ağacını kes, zeytin ihracatını yasakla” başlıklı bir kısım yayınladı.
Altaylı geçmiş yıllardaki zeytinlik maddelerine değinerek, ‘Türkiye yönetilmiyor dediğim vakit benim muhalefet yaptığımı zannediyorsunuz. Hayır efendim’ derken, ‘Muhalefet yapmıyorum. Gerçekleri söylüyorum’ diye de ekledi.
‘Haklılığımın örneklerini de her gün görüyoruz’ diyen ünlü gazeteci, ihracat yasağı hakkında, daha önce yapılan müracaatların da onaylanmadığını belirterek, ‘Öyle ki, ihracatçı taahhütlerini yerine getiremediği için karşı tarafa tazminat ödemek zorunda bile kalabilir’ diye de uyardı.
Altaylı, yasağın nedenlerine dair de Yıldırım’ın da aktardığı, “Cumhurbaşkanı’nın ucuz zannettiği Tarım Kredi Kooperatifleri mağazalarında gördüğü zeytinyağı etiketi” olduğunu belirtti.
‘Fiyatı gören Cumhurbaşkanı sonlanınca, fiyatları düşürmek için ihracatı yasaklamışlar’ diyen Altaylı, uygun haber olarak da çok temel bir iktisat bilgisi olduğunu belirtti:
‘Fiyatın arz talep istikrarı ile oluştuğunu sonunda öğrenmiş olmalılar ki’,
Son 3 yıldır özellikler zeytinliklere yönelik atakları hatırlatan Altaylı, ‘Neredeyse vatan haini ve dış güçlerin adamı olmadığımız kaldı’ diye de ekledi.
Bu yıl hasatta Türkiye’de de beklentiler yüksek değil.
Ekonomim’de Ali Şahin’in aktardığına göre, kuraklık Bursa’nın en kıymetli eser kalemlerinden olan zeytinde de tehlike oluşturdu.
Geçen yıl zeytindeki yüksek rekoltenin bu yıl beklenmediği aktarılırken, bu yıl rekoltenin iri zeytin olarak piyasaya dönmesinin beklendiği lakin bu durumun da zeytinyağı fiyatlarına olumsuz tesir edeceği de belirtildi.
Ali Ekber Yıldırım’ın ihracat yasağı paylaşımı bu formda olurken,
Sosyal medyada zeytin konusu ağır yorumlara neden oldu.
Zeytin ihracatı ve yasağına herkes diğer açıdan yaklaşırken,
Yağ fiyatlarında beklenen yükselişin
Yine birçok fiyat üzerinde tesirli olacağı bilinirken,
İhracatçı açısından da zahmetli olan bu durumun
Nasıl düzenleneceği de merak ediliyor.
Sizce de sistematik olmayan ve kısa vadeli öngörülerle oluşturulan tarım siyasetlerinde sorun var mı?
Yorumlarda buluşalım.
