8 SORU 8 YANIT | NASA 'azim'le Mars'ta Canlı Arayacak

PERSEVERANCE NE ZAMAN MARS’TA OLACAK?

Perseverance, 30 Temmuz 2020 tarihinde Florida’da bulunan Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü’nden uzaya fırlatıldı. Dünya’ya gönderdiği sinyallere bakılırsa, Türkiye saati ile bu gece 23.48’de Mars atmosferine giriş yapacak. Atmosfere saatte 20.000 kilometrenin üzerinde bir hızla girecek olan Perseverance’ın yüzeye değdiğinde yürüme hızına yavaşlamış olması ve bunu çok hızlı yapması gerekiyor. NASA mühendisleri bu süreyi “7 dakikalık dehşet” olarak nitelendiriyor.

Çünkü burada önemli bir risk var: Dünya ile Mars arasındaki 190 milyon kilometrelik mesafe. Bu uzaklık Mars’tan gönderilen bir sinyalin Dünya’ya 11 dakikada ulaşabildiği anlamına geliyor. Aradaki bu gecikme herhangi bir aksaklık durumunda, Dünya’daki kontrol merkezinin müdahale şansını ortadan kaldırıyor. Dolayısıyla “giriş-alçalma-iniş” ya da kısaca EDL adı verilen ilk 7 dakikalık süreç çok önemli.

8 SORU 8 YANIT | NASA 'azim'le Mars'ta canlı arayacak

PERSEVERANCE’IN ÖZELLİKLERİ NELER?

Ortalama bir otomobil büyüklüğünde (3 metre boyunda, 2,7 metre genişliğinde, 2,2 metre yüksekliğinde) ve 1025 kilogram ağırlığında bir araç olan Perseverance “çok misyonlu radyoizitop termoelektrik jeneratör” adı verilen bir enerji kaynağı sayesinde hareket ediyor. Bu jeneratör plütonyumun radyoaktif bozunmasıyla ortaya çıkan ısı enerjisini elektriğe dönüştürerek uzay aracını hareket ettiriyor.

PERSEVERANCE NE YAPACAK?

Perseverance’ın görevi, Mars’ta eğer varsa, geçmişte yaşamış mikroskobik canlıların izini sürmek. 1970’lerde gerçekleştirilen Viking misyonlarından bu yana doğrudan “biyolojik imza” arayan ilk NASA misyonu Perseverance olacak.

Perseverance Mars’ta bulunan Jezero Krateri’ni en az 1 Mars yılı boyunca (Dünya zamanıyla yaklaşık 687 gün) boyunca inceleyecek. Ardından 2030’lı yıllarda yeniden Dünya’ya dönecek. NASA Jezero Krateri’nden elde edilecek verilerin Burdur’da bulunan Salda Gölü’nden alınan örneklerle kıyaslanacağını, Salda’nın Mars’ı daha iyi anlamamızı sağlayacağını da duyurdu.

Kaya ve toprak parçalarını toplayarak Dünya’ya gönderilmek üzere tüplere doldurup Mars yüzeyine bırakacak olan uzay aracı, aynı zamanda Kızıl Gezegen’in jeolojik yapısını inceleyerek, gelecekte Mars’a inecek astronotların, atmosferdeki karbondioksitten oksijen üretip üretemeyeceklerini test edecek. Perseverance’ın hazırladığı tüpler ise NASA ve Avrupa Uzay Ajansı tarafından 2026’da Mars’a gönderilmesi planlanan daha küçük bir araç tarafından buradan alınacak ve Dünya’ya getirilecek.

PERSEVERANCE’IN KARGOSUNDA NELER VAR?

Ingenuity (marifet, hüner): Mars’ta uçabilecek şekilde tasarlanmış ilk mini helikopter. 1,8 kilogram ağırlığındaki Ingenuity, atmosferi Dünya’nın atmosferinin yüzde 1’i yoğunlukta olan Mars’ta test uçuşları yapacak. (Atmosfer yoğunluğunun düşük olması kalkışı zorlaştıran bir faktör.) 13 megapiksellik kamerasıyla renkli fotoğraflar da çekecek olan Ingenuity’nin uçuşları Ay’ın ötesine yapılacak insanlı uzay misyonları için önemli bilgiler sağlayacak.

Mastcam-Z: Yüzeydeki mineralleri incelemek için kullanılacak gelişmiş bir kamera sistemi.

MEDA: İspanya’nın ürettiği sıcaklık, rüzgar hızı ve yönü, basınç, nem ve toz ölçümleri yapan bir sensör.

MOXIE: Astronotların Mars karbondioksitini oksijene dönüştürüp dönüştüremeyeceklerini anlamak için tasarlanmış bir deney seti.

PIXL: Kimyasal elementleri tanımlamak için bir röntgen sprektrometresi ve kaya ve toprak dokularının yakından fotoğraflarını çeken bir kamera.

RIMFAX: Norveç’in ürettiği bir yeraltı radarı. RIMFAX, yüzeyin altındaki jeolojik yapının haritasını çıkaracak.

SHERLOC: Spektrometreler, bir lazer ve bir kamera kullanarak suyun değiştirdiği organik ve mineral bazlı kalıntıları avlayacak.

SuperCam: Bir kamera, lazer ve spektrometreler kullanarak kayaları ve toprağı inceleyip organik bileşikler arayacak.

Ingenuity

PERSEVERANCE’IN CURIOSITY’DEN FARKI NE?

Yukarıda da dediğimiz gibi Perseverance doğrudan canlı izlerini arayan bir Mars misyonu. NASA’nın 2000’lerde Kızıl Gezegen’e gönderdiği Spirit (ruh), ve Opportunity (fırsat) gibi misyonlar, Mars gezegeninin insanlar için yaşanabilir olup olmadığının anlaşılmasına odaklanıyordu. Son olarak 2012 yılında NASA’nın Mars’a gönderdiği ve o dönem çok büyük heyecan yaratan Curiosity (merak), su izleri bulmuştu.

Gale Krateri’ne iniş yapan Curiosity, birkaç yıl içinde Mars yüzeyindeki toprak ve kayaları kazarak milyarlarca yol öncesinden kalma akarsu izleri tespit etmişti. Ancak özellikle lastik sisteminde yaşanan bazı sorunlar Curiosity’nin araştırmalarına sekte vurmuştu. Perseverance tasarlanırken, Curiosity’nin yaşadığı bu zorluklardan çıkarılan dersler, yol gösterici oldu. Baş mühendis Adam Steltzner, gazetecilere yaptığı açıklamada Perseverance’ın daha sağlam lastiklerle donatıldığını açıkladı. Ayrıca Perseverance’ın “eli” diyebileceğimiz kısmı daha büyük ve ağır cisimleri daha güçlü tutabilecek bir biçimde tasarlandı. Onun dışında iki uzay aracı görünüş itibarıyla birbirine çok benziyor.

Jezero Krateri’nden olası çıkış rotası

BİLİM İNSANLARI NEDEN MARS’TA CANLI İZİ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYOR?

Mars bugün soğuk ve kurak bir gezegen. Atmosferi de gezegenin yüzeyini kozmik radyasyona karşı koruma konusunda çok yetersiz. Ancak milyarlarca yıl önce daha nemli ve yoğun bir atmosfere sahipti. Çamur birikintileri gibi kanıtlar, yüzeyde çok çok eski zamanlarda su olduğuna işaret ediyor. Su Dünya’daki yaşamın temeli olduğu için önemli bir gösterge.

Curiosity, ayrıca 3 milyar yaşındaki birikim kayalarda organik moleküller de keşfetmişti. Ancak bu moleküllerin bir canlı formunun kaydı mı, bir tür yiyecek mi yoksa biyolojik süreçlerle hiç alakası olmayan bir iz mi olduğu henüz net değil.

PERSEVERANCE’IN İNİŞİNİ BİZ DE TAKİP EDEBİLİR MİYİZ?

NASA’nın Mars misyonları sayfası ve YouTube kanalı üzerinden yapılacak canlı yayınlarla bütün dünya Perseverence’ın Kızıl Gezegen’e inişini anbean takip edebilecek. Perseverance’ın ayrıca @NASAPersevere şeklinde bir Twitter hesabı bulunuyor. Twitter’da #CountdowntoMars etiketiyle de paylaşımları izlemek mümkün.

MARS’A GİDEN DİĞER ÜLKELER NE AMAÇLIYOR?

Perseverance, Mars’ta kendisini yalnız hissetmeyecek. Ona Birleşik Arap Emirlikleri’nin Hope (umut), adlı uzay aracıyla Çin’in Tianven-1 (cennete sorular) isimli araçları eşlik edecek. Araçların üçü de Dünya ile Mars arasındaki mesafenin en kısa olduğu andan faydalanmak için aynı dönemde yola çıktı. Diğerlerinin aksine yüzeye inmeyip yörüngeye oturan Hope’un amacı Mars’ın atmosferini inceleyerek Kızıl Gezegen’deki suya ne olduğunu anlamak. Tianven-1 bir aksilik olmadan Mars yüzeyine inebilirse, kayaların mineral yapısını inceleyip su buzu arayacak.

8 SORU 8 YANIT | NASA ‘azim’le Mars’ta canlı arayacak