Teknoloji toplumsal adalet uçurumunu azaltacak mı, yoksa artıracak mı?

22 Mayıs 2021, 23:33 yayınlandı

A+
A-

Paylaş

Demokrasi: Herkesin eşit muamele gördüğü ve eşit haklara sahip olduğu durum yahut tertip olarak da tanımlanmaktadır.

Daron Acemoğlu’nun dikkat çektiği noktalardan birisi ders görüntülerinin ve öteki çevrimiçi öğretim araçlarının çok geniş kitlelere ulaştırılabileceği fikridir. Bunun gerçekleşmesi ile “rekabetçi olmayan” bir ortam oluşabileceğini öne sürüyor. Bir başka taraftan da “süperstar” öğretmenlerin ortaya çıkabileceğini ve bu durumun da farklı bir eşitsizlik ortaya çıkartabileceği telaşı de belirtiliyor.

“Rekabetçi olmayan” çevrimiçi eğitim hizmetleri sunmanın kimi sonuçlar ortaya çıkaracağı argüman edilmekte. Bu sonuçlara bakalım ve Türkiye bağlamında bunları değerlendirelim.

“Teknolojik talih kuşu”

Bu sonuçla ilişkilendirilebilecek iki çıktı var. Bunlardan birincisi, öğrencilerin dünyanın neresinde olurlarsa olsunlar en güzel içeriğe, ders anlatımına erişme imkanları olacağıdır. İkinci çıktı ise, öğretmenlerin bu içerikleri kullanması ile birlikte öğrencileriyle buluştukları vakitlerde bu içerikleri tekrar anlatmak yerine daha derinlemesine tartışmalar yapma yahut hususları daha ileri taşıma imkanları olabileceği vurgulanmakta. Bilhassa, pandemi ile birlikte birçok kurum olağanda herkese açık olmayan içeriklerini ve hizmetlerini de eğitim topluluğunun kullanımına açtı. Aklınıza gelebilecek neredeyse her mevzu için çok kaliteli içeriklere erişim mümkün. Bir doçentin yahut profesörün yabancı lisan bilmesine gerek olmadığını argüman edenlerin olduğu bir toplulukta yaşadığımız gerçeği karşımızda. Bir başka gerçek ise toplumdaki yabancı lisan yeterliliğinin epeyce düşük olması. 100 ülkeden 2,3 milyon kişinin katıldığı bir İngilizce marifeti çalışmasında Türkiye’nin ortalama İngilizce yeterlik seviyesi çok düşük olarak karşımıza çıkmakta. 100 ülke ortasındaki sıralamamız ise 79. Bu neden kıymetli? Bahsettiğimiz içeriklerin değerli bir kısmı İngilizce de ondan. Münasebetiyle ne kadar kaliteli içeriğe erişim imkânı olursa olsun lisan bariyerinden ötürü erişim aslında sınırlanıyor. Her ne kadar otomatik çevirme algoritmaları bu meseleye tahlil sunsa da şimdi bireyin lisana hakimiyeti kadar düzgün sonuç verecek kalitede değiller.

“Demokratikleştirme etkisi”

Bu sonuç, öğrenciler ortasında insan kaynağına erişimdeki eşitsizliğin azaltılacağı bağlamında ele alınmış. Kaliteli öğretmene erişimdeki eşitsizliklere değinilerek, çevrimiçi hizmetlerin bu eşitsizliği azaltılacağına vurguda bulunulmuş. 2010 yılında yayınladığım bir çalışmamda Türkiye’nin doğu ve güneydoğusunda sistemsel sıkıntılardan ötürü deneyimli öğretmene erişim sorunlarını ortaya koymuştum. Sorun, coğrafik bölgelerin ötesinde doğu-batı, kuzey-güney fark etmeksizin deneyimli öğretmene erişim ıstırabı olan dezavantajlı bölgeler sorunu. İnternet, neredeyse hiçbir vakit erişim sağlanamayacak kaynaklara erişim sağlaması açısından var olan eşitsizliğe bir deva olarak görülebilir. Fakat, başka taraftan hem kendi üniversitemde hem de yakın etrafımda çevrimiçi derslerine bağlanmak için bilgisayarı olmayan aileler; bilgisayara erişim sağlayanlarda internete erişim sıkıntıları olduğuna birebir şahit oldum; oluyorum.

Daron Acemoğlu ve meslektaşlarının ortaya koyduğu internet üzerinden sunulan eğitim hizmetlerinin olumlu tesirine gönülden katılıyorum. Bununla birlikte, bu tesirin gerçekleşebilmesi için ve uçurumun daha fazla büyümemesi için ilgili kurum ve kuruluşların daha faal ve süratli tahliller üretmesi gerektiğine inanıyorum. Öğrencilerin ve öğretmenlerin, teknik alt yapıya erişim sağlamaları için kamu ve özel şirket iş birlikleri yapılmalı. Teknik meselelerin ötesinde, kurumlar ortası ortak çalışmalar yapılarak tıpkı içeriğin tekrar tekrar üretilmesindense güç paylaşılarak daha kaliteli içerikler üretilmeli. Bu içeriklerin üretilmesinde, alan uzmanlarının yanı sıra eğitim teknologlarından dayanak alınmalı.

Tekerlek zati icat edilmiş; tekrar icat etmeye gerek yok demeyeceğim. Lakin daha evvel icat edilmiş tekerliği tekrar icat etmek için çabalamanın gereksiz olduğunu söyleyeceğim. Mevcudu daha güzele taşıyacak her yeni fikre gereksinimimiz var. Lakin, uzun yıllardır var olan bilgi birikimimizi kullanıp, daha kaliteli içerikleri ortaklaşa üretmemiz gerekiyor.

Bugünü kurtarmak için atılacak her adım geleceği kurtarmak için birinci adımlar olacaktır.