Dünya Genelinde Besin Fiyatlarında Büyük Artış Uyarısı: Fiyatlar Neden Artıyor, Ne Yapılabilir?

Dünya Besin Günü’nde Birleşmiş Milletler besin fiyatlarında beklenen dev artışların “eşi gibisi görülmemiş, felaket seviyesinde bir besin güvenliği sorunu” yaratacağı uyarısı yaptı.

BM açıklamasında “Şu anda Etiyopya, Madagaskar, Güney Sudan ve Yemen’de yarım milyona yakın insan kıtlık gibisi şartlarda yaşıyor. Son bir kaç aydır Burkina Faso ve Nijerya’da da müdafaasız bir kesim bu şartlarda yaşamaya başladı” deniyor.

Her yıl 16 Ekim, Dünya Besin Günü olarak kabul ediliyor ve besin güvenliğine ait farkındalık çalışmaları yapılıyor.

Daha da vahimi çeşitli ülkelerde 41 milyon insanın daha açlık şartlarına düşme tehdidiyle karşı karşıya olduğunu iddia eden BM derhal yardım kampanyası başlatılmasını istiyor.

İngiltere merkezli The Hunger Project (Açlık Projesi) isimli yardım kuruluşunun varsayımlarına nazaran ise dünyada 690 milyon insan kronik açlık şartlarında yaşıyor ve bunların yüzde 60’ı bayan. İlaveten, 850 milyon insan da Covid-19’un tesiriyle yoksulluk hududunun altına düşme tehlikesiyle karşı karşıya.

Besin fiyatlarının yükselmesinin dünyanın dört bir yanında insanların günlük hayatları açısından ne manaya geldiğine ve besin yoksulluğuyla gayret konusunda ne cins seçeneklerin değerlendirildiğine bakıyoruz.

Fiyatlar neden yükseliyor?

Çokuluslu besin şirketi Kraft Heinz yakınlarda, pandemi sonrası her yerde birden enflasyonun yükselmesiyle, insanların artık yüksek besin fiyatlarına alışması gerektiği yolunda bir ikaz yaptı.

Hindistan’da Mumbai’deki Raah Vakfı kurucu ve yöneticisi Dr Sarika Kulkarni, besin fiyatlarının yükselmesinin süreceği konusunda Heinz besin şirketi işvereni Miguel Patricio’ya katılıyor.

Dünya genelinde besin fiyatlarında büyük artış uyarısı: Fiyatlar neden artıyor, ne yapılabilir?

Dr Kulkarni ve Raah Vakfı Hindistan’ın mahallî toplumlarının hayat kalitesini ve sıhhat şartlarını yükseltecek çalışmalar yapıyor.

Pandemi devrinde bir çok ülkede tahıl ve öbür tarım eserlerinden yarı işlenmiş tarım eserlerine birçok besin unsurunun üretiminde düşüş yaşandı. Virüsün denetim altına alınması ve salgının yayılması tehdidine karşı alınan tedbirler de besin naklini sınırladı.

Artık ekonomiler yine canlanmaya ve bu eserleri sunmaya başladı fakat üreticilerin büyük bir kısmı bu kademede çok yükselmiş olan talebi karşılayamıyor ve bu da fiyatların yükselmesine yol açıyor. Fiyatların ve güç girdisi fiyatlarının da yükselmesi üretici ve imalatçının üzerindeki fiyat baskısını artırıyor.

Yoksullukla uğraş uzmanı Dr Kulkarni “Fiyatlar arz ve talebin direkt bir eseri. Nüfus artar ve besin talebi daima artarken, ekilebilir tarım alanları, su külfeti, toprak yoksullaşması, iklim değişikliği ve çok iklim olaylarının sıklığı ve çeşitlerinin artışı, yeni nesillerin meslek olarak çiftçiliği seçmek istememesi üzere bir dizi sorun nedeniyle daralıyor” diyor.

‘Yiyecek karşılığı seks’

Birleşmiş Milletler’in İnsani Yardım’dan sorumlu yetkilisi Martin Griffiths “Açlık kapısı bir kere açıldı mı tahminen de öteki tehditlerden farklı olarak büyük süratle yaygınlaşır” diyor.

Fakirleşme ve açlık tehdidi ve yükselen besin fiyatları karşısında bayanlar ve kız çocukları bilhassa daha müdafaasız.

Griffiths “Kadınlar bize, ailelerini besleyebilmek için umarsızca hangi yollara başvurduklarını anlatıyor. Bunlar ortasında yakında gittiğim Suriye’de duyduğum, besin karşılığında seks, erken evlilik ya da çocuk evliliği de var”diyor.

Farm Radio International (Uluslararası Çiftçi Radyosu) isimli kuruluşun Proje Geliştirme kısmı lideri Karen Hampson da global seviyede en fazla besin ezası çeken insanların kimilerinin küçük çiftçiler olduğunu söylüyor.

“Yaşadığımız yükselen besin fiyatları bayanlar için iki ucu da kesen bir bıçak üzere. Bir yandan tarımla uğraşan ailelerin kendi üretmedikleri besin eserlerini satın almaları gerekiyor, hasebiyle hem maliyetleri yükseliyor hem de besine erişimleri azalıyor. Bu da açlık ve yetersiz beslenmeye yol açıyor.”

Hindistan’dan Dr Kulkarni yoksulluğun direkt fiyatlarla orantılı olduğunu, bir yandan yoksulluk artarken ne yazık ki tıpkı vakitte fiyatların da artmaya devam ettiğini ve fakirlerin küçük bütçelerinin kalan kısmını da ellerinden aldığını anlatıyor.

“Yüksek besin fiyatları, daha fakir toplum kesitleri içerisinde yetersiz beslenme, açlık ve çok sayıda sıhhat meselesine yok açıyor. Besin fiyatlarının yüksek olması toplumların acımasız bir açlık, hastalık ve yoksulluk sarmalına saplanıp kalmasına yol açıyor” diyor.

Yoksullukla, eşitsizlikle gayret ve bunlara karşı direncin güçlendirilmesi emeliyle data ve doküman toplayan Development Initiatives (Kalkınma Girişimleri) isimli global örgütlenmenin CEO’su Harpinder Collacott da Dr Kulkami ile birebir görüşte.

“Aşırı yoksulluk, temel gereksinimlerin karşılanabilmesi için gereken gelir seviyesine nazaran hesaplanıyor ve bu temel gereksinimlerin kıymetli bir kısmını da besin oluşturuyor. Şayet besin fiyatları yükselirse, insanların temel muhtaçlıkları için gereken ölçü da yükseliyor. Bu yükselmeyince, beşerler çok yoksulluğa ya da o hududun da altındaki derinliklere itilmiş oluyorlar.

Ne yapılabilir?

Gelişmiş ülkelerde yaşayan beşerler besin fiyatlarındaki yükseliş karşısında, bütçelerindeki temel gereksinim sayılmayan hususlardan, tatillerden vazgeçebilme, harcamalarını kısabilme imkanına sahip. Fakat gelişmekte olan ve fakir ülkelerde yaşayan insanların birçok bu seçeneğe sahip değil.

BM, lokal kurumlar ve hükümetler insanları yoksulluk uçurumundan çıkarmak, yükselen besin fiyatlarıyla baş etmek için daha klâsik yollar benimserken, dünyanın dört bir yanında faaliyet gösteren yardım kuruluşları yaratıcı yaklaşımlara odaklanıyor.

BM Besin ve Tarım Örgütü FAO’nun lideri Qu Dongyu “Gıda ve gelir yardımı eşgüdümlü bir halde sağlanmalı” diyor.

“Tarımsal besin sistemlerini desteklemek ve uzun vadeli yardımlar, insanların anlık sağ kalmasını sağlamanın ötesinde iktisatların düzelmesi ve direncin yükselmesinin yolunu açar. Bir an bile boşa harcanmamalı” diye sürdürüyor.

Lakin yardım kuruluşu Development Initiatives’in CEO’su Harpinder Collacott, besin yoksulluğunun yalnızca parayla çözümlenebilecek bir sorun olmadığını vurguluyor ve “İnsanların fakirleşmesine sebep olan sistemlerin ve yapıların radikal bir biçimde değişmesi gerekiyor” diyor.

“Statükoyu değiştirmek ve birtakım insanların aşağılara itilmesine dur diyebilmek için, bütün hükümetleri, kurumları, iş dünyasını, sivil toplum örgütlerini kapsayacak ve en fakir insanları yaklaşımının odağına yerleştirecek global bir uğraşa muhtaçlığımız var” diye sürdürüyor.

Hindistan’dan yoksullukla gayret uzmanı Dr Kulkarni de iklim değişikliğine uyarlanmış akıllı tarımın geliştirilmesi, örneğin yağmur suyu toplama kapasitelerinin, eser depolama kapasitelerinin geliştirilmesi, tohum ve öteki tarım girdilerinin fiyatlarının düşürülmesi, çiftçilerin eserlerinin kâfi bir kısmını kendi tüketimleri için saklamaya teşvik edilmesi üzere usullerden kelam ediyor.

Onun kurucusu olduğu Raah Vakfı son yedi yıl içerisinde 30 bini aşkın insanın yaşadığı 105 fakir köyde, uyarlama projeleri geliştirerek yıl uzunluğu kâfi suya kavuşulmasını sağlamış.

“Gençleri tam vakitli meslek olarak çiftçiliğe yönelmesini ve daha düzgün randıman ve daha düzgün gelir elde etmeyi sağlayacak daha planlı ziraî koridorlar yaratılmasını teşvik ediyoruz” diyor.

Farm Radio International’dan Karen Hampson’a nazaran ise besin yoksulluğunun sebeplerinden biri, gelişmekte olan ülkelerde kırsal kesitlerde yaşayan hanelerin, farklı piyasalardaki eser fiyatlarıyla ilgili yanlışsız bilgilere gereğince erişememesi. Bu nedenle ortacılar ve toptancı tüccarlarla âlâ pazarlık edemiyorlar. Tıpkı formda gelişkin tarım sistemleri ve bölgesel hava durumu varsayımlarına erişim eksikliğinin de kıymetli olduğuna işaret ediyor.

Kanada merkezli bir sivil kuruluş olan Farm Radio International, interaktif radyo yayınları yoluyla, Sahra altı Afrika’da küçük ölçekli tarım yapanların irtibat ve bilgilendirme muhtaçlıklarını karşılamaya çalışıyor.

Hampson “Radyoda yayınlanan tarım programları, çiftçilere eserlerine nasıl daha güzel fiyat alabileceklerini anlatarak ya da gerçek vakitte öbür hakikat bilgiler aktarmak suretiyle bu durumu değiştirebilir. Örneğin, yakında Tanzanya’da iklim hizmetleri bahisli bir projeyi takip eden dinleyicilerin yüzde 58’i, artık iklimle ilgili bilgilerini ziraî faaliyetlerini düzgünleştirmek için daha uygun kullandıklarını söylediler. Dinleyicilerin yüzde 73’ü ise radyo programlarını dinledikten sonra, tohum ekimi formüllerini geliştirdiklerini bildirdi” diyor.

Neler olabilir?

Dünyanın çeşitli yerlerinde, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayan beşerler artan besin fiyatlarıyla nasıl baş edeceklerini düşünedursun, bu alanda çalışmalar yürütenler, dünya başkanları süratli ve yeterli düşünülmüş adımlar attığı takdirde bu durumun bir krize dönüşmesinin engellenebileceği konusunda umutlu olduklarını söylüyorlar.

Hampson “Şahsen ben her vakit umut olduğunu düşünürüm” diyor ancak şu şartlarla:

“Kadınları, erkekleri ve genç çiftçileri dinleyip, onların başı çekmesine problemlerini tabir etmesini sağlayıp, onları politik karar süreçlerine katarsak, kooperatifler yoluyla, çiftçi ve bayan kümeleri oluşturmak, ve buluşlar geliştirmek yoluyla gayretlerini desteklersek olur. Biz odağımıza iklim değişikliğine karşı atılacak adımları ve marjinal kümelerin desteklenmesini, bilhassa de piyasalara, kredilere, bilgiye eşit erişim gereksinimlerine karşılık verilmesini odağa koyuyoruz.”

Dr Kulkarni de emsal bir görüşte:

“Açıkların nerede olduğu bilindiği ve tanımlandığı için bunlara tahlil geliştirmek için hala vakit olduğu umudunu taşıyoruz. Ancak onları görmezden gelirsek, meselelerimiz var demektir ve o vakit umut etmek de güçleşebilir.”

Dünya genelinde besin fiyatlarında büyük artış uyarısı: Fiyatlar neden artıyor, ne yapılabilir?