Rusya’nın Ukrayna’yı Işgalinde Ikinci Hafta: Türkiye Nasıl Bir Siyaset Izledi, Hangi Adımları Attı?

Türkiye’nin Rusya’nın Ukrayna’yı işgale başladığı 24 Şubat’tan bu yana izlediği siyaset, Batı ve NATO ile ahenk ve eşgüdüm içinde kalacağını lakin Rusya’yla derin ekonomik münasebetini de riske atmak istemeyeceğini gösteriyor. Montrö Boğazlar Mukavelesi’ni uygulayıp daha fazla Rus savaş gemisinin Karadeniz’e geçişini engelleyen Türkiye, Rusya’ya yaptırım uygulama niyetinde olmadığını, sorunun tahlili için Moskova ile diyalog kanallarının açık kalması için elinden geleni yapacağını, bunun da Batı tarafından da olumlu karşılandığını kaydediyor.

Türkiye, Rusya’nın “özel askeri operasyon” diye tanımladığı harekâtın başladığı gün yaptığı açıklamalarla Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve siyasi birliğine hürmet duyulması davetinde bulundu ve Rusya’nın saldırısını reddettiğini ilan etti. Rusya’nın 2014’de Kırım’ı işgal ve ilhak etmesini de tanımamış olan Türkiye, aldığı bu konumla memleketler arası kamuoyuyla birlikte hareket etmeye devam edeceğini ortaya koydu. Türkiye, en son, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Heyeti’nde Rusya’yı kınayan karar metnine de takviye verdi.

BM Genel Konseyi Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini kınadı, Türkiye de karara dayanak verdi

Türkiye, Rusya’yı kınamanın yanı sıra Ukrayna’ya da en üst seviyede takviye verdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, Dışişleri ve Savunma bakanları da Ukraynalı muhataplarıyla sık sık görüşerek Rus işgaline ait gelişmeleri ele aldılar ve Türkiye’nin Ukrayna’nın egemenliğine takviyesini lisana getirdiler.

Ukrayna ile son periyotta savunma sanayi alanında işbirliğini derinleştiren Türkiye’nin sattığı Bayraktar insansız silahlı hava araçlarının (SİHA) ülkesinin savunmasında faal olarak kullanılması bilhassa iki ülke savunma bakanları ortasındaki diyaloğu daha da değerli hale getirdi. Ukraynalı yetkililerin, Türkiye’den daha fazla SİHA temin etmek istediklerine ait açıklamaları da bu süreçte basına yansıdı.

Türkiye, bu süreçte AFAD ve Kızılay aracılığıyla Ukrayna’ya insani yardım gönderilmesine başlandığını da kamuoyuna duyurdu. Bütün bu adımlarla Türkiye, topraklarını Rus işgaline karşı koruyan Ukrayna’nın yanında olduğunu ve olmaya devam edeceğini gösterdi.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde ikinci hafta: Türkiye nasıl bir siyaset izledi, hangi adımları attı?

Rusya’ya ‘Operasyonu durdur’ daveti

Cumhurbaşkanı Erdoğan, operasyonun başlamasından evvel de sonrasında da “Ne Ukrayna ile özel münasebetlerimizden vazgeçeriz ne de Rusya’dan vazgeçeriz” diyerek, buhranın derinleşmesi durumunda bile istikrarlı siyaseti devam ettirmeye çalışacağı bildirisini verdi.

Türkiye, ayrıyeten Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in nükleer silahlarla ilgili misyon gücüne talimat vermesini de eleştiren ülkeler ortasında yer aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dış siyaset danışmanı İbrahim Kalın, Moskova’nın nükleer kartını masaya sürmesini “sendeleme” olarak tanımladı.

Türkiye NATO çizgisinde

Türkiye, bu süreçte, hem telaffuz hem de aksiyon bazında NATO ve Batı çizgisinde olduğunu göstermeye dikkat etti. Hatta, Cumhurbaşkanı Erdoğan, 25 Şubat’ta toplanan NATO Başkanlar Tepesi öncesi, ittifakı “yeterince kararlı davranmamakla eleştirmiş” ve yapılacak toplantıdan daha somut kararların çıkması temennisinde bulunmuştu.

NATO başkanlarının yaptığı toplantıda oybirliğiyle alınan kararlar, ittifakın Doğu Avrupa’daki kara ve hava müdahale ögelerini güçlendirmesi ve yaklaşık 40 bin askerden oluşan Mukabele Kuvveti’nin birinci kere görevlendirilmesini içeriyor. Türkiye de öteki müttefikler üzere bu kararlara katılırken, NATO’nun Rusya ile çatışma içine girmekten kaçınması gerektiği tarafındaki genel politikayı da benimsediğini lisana getirdi.

Türkiye’nin geride kalan bir haftada en somut adımı ise 1936 tarihli Montrö Mukavelesi’nin verdiği yetkileri kullanacağını duyurması oldu. Bu adım, Karadeniz’e kıyısı olan ve Rusya’ya karşı kendini savunan Ukrayna’nın resmi talebini lisana getirmesinin akabinde geldi.

Montrö Boğazlar Kontratı: Türkiye’nin atılımı ne manaya geliyor, Rusya-Ukrayna krizinin seyri değişebilir mi?

Rus gemilerinin geçişine müsaade verilmedi

Barış ve savaş vaktine nazaran ve kendisinin savaşan taraf olup olmamasına nazaran Çanakkale ve İstanbul boğazlarından Karadeniz’e geçişi sınırlama yetkisine sahip olan Türkiye’nin halini 28 Şubat’ta düzenlenen Bakanlar Konseyi toplantısı sonrasında Cumhurbaşkanı Erdoğan açıkladı.

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu da ülkelere Karadeniz’den geçiş talebinde bulunmamaları davetinde bulunduklarını kaydederken, Rusya’nın 27-28 Şubat günlerinde Karadeniz’e göndermek istediği 4 savaş gemisi için yaptığı talebi geri çektiği açıklamasını yaptı.

ABD ve Almanya dışişleri bakanlıkları, Türkiye’nin Montrö atılımını takdirle karşıladıklarını açıkladı. Rusya’dan ise bu karara karşı olumsuz bir açıklamanın yapılmaması dikkat çekti.

Ateşkes için diyalog uğraşı

Bu adımlarla, NATO üyesi olarak Batı’nın çizgisinde kaldığını gösteren Türkiye, her ikisiyle de özel münasebet içinde olduğu Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaşın bir an evvel durması ve müzakere sürecinin başlaması için bölge ülkesi olarak sorumluluk göstermek isteğini de ortaya koydu.

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, diyaloğun büsbütün kesilmesinin, köprülerin büsbütün atılmasının fayda sağlamayacağı gerekçesiyle Türkiye’nin Avrupa Kurulu’nda Rusya aleyhine oylamada çekimser kaldığı açıklamasını yaptı. Bakan Çavuşoğlu, “Diyaloğun kesilmesiyle ilgili karara katılmamamız lazım. Rusya ile buranın bağlarını koparmanın Avrupa Kurulu’na bir faydası var mı? Hayır yok. Bu yüzden oylamada çekimser oy kullandık. Zira bu diyaloğun kapanması manasına geliyor” tabirlerini kullandı.

Ankara, Moskova ile diyalog kanallarının kapanmamasının Rus ve Ukraynalı yetkililer ortasında başlatılan müzakere sürecine de olumlu tesiri olacağı görüşünde. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dış siyaset danışmanı İbrahim Kalın, Türk basınına yaptığı bir açıklamada, Türkiye’nin savaşan taraflar ortasındaki müzakere sürecini yakından takip ettiğini, bilhassa devam eden diyalog sayesinde Rusya’ya telkinlerini ilettiğini açıkladı.

Rusya’nın taleplerini “fazla maksimalist” bulduklarını, bunu da geçen günlerde telefonda görüştüğü Putin’in dış siyaset danışmanı Yuri Uşakov’a da ilettiğini aktaran Kalın, Batılı yetkililerin de Türkiye’nin Rusya’yla bağlantıda kalmasının kıymetini kendilerine aktardıklarına dikkat çekti. Kalın, “Bazılarının, Rusya’yla bağlantıda kalıp onları teşvik ederek müzakere masasına geri dönmeye yönlendirmesi gerekiyor,” tabirini de bu kapsamda lisana getirdi.

Çavuşoğlu da, Türk basınına yaptığı bir açıklamada, savaş durdurulamasa bile en az 24 saatlik insani ateşkes konusunda uğraş sarf ettiklerini, bu uğraşların hala de sürdüğünü kaydetti.

Türkiye yaptırım uygulama niyetinde değil

Türkiye’nin Batı’dan ayrıştığı en keskin nokta ise Rusya’ya karşı başlatılan yaptırım furyasına katılmaması oldu. BM Güvenlik Kurulu kararları dışındaki yaptırım kararlarına uymamayı uzun yıllardır prensip edinen Türkiye, Rusya ile yüksek seviyede karşılıklı bağımlılık içeren kompleks ekonomik, ticaret ve güç alakalarını feda etmemeyi amaçladığını saklamıyor.

İbrahim Kalın, CNN International kanalına yaptığı açıklamada, Moskova ile güç, turizm, tarım üzere dalları de içeren güçlü ekonomik bağlarının ziyan görmesini istemediklerini belirtti ve yaptırım uygulamak yerine diyalogda kalmanın faydasına inandıklarını kaydetti. Geçen sene yaklaşık 5 milyon Rus turisti ağırlayan Türkiye, hava alanını kapatan Batılı ülkeleri izlemeyi tercih etmedi.

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu da Türkiye’nin yaptırımlara katılma eğiliminde olmadığını, savaşan taraflar ortasında taraf tutmak mecburiliği bulunmadığını kaydederken, bunun Türkiye’nin genel tutumuyla bir çelişki oluşturmadığını söyledi.

Türk yetkililer, Avrupa Birliği ya da ABD’den yaptırımlara iştirak konusunda Ankara’ya ulaşan bir ileti olmadığını da kaydediyorlar. Lakin diplomatik etraflarda yapılan değerlendirmeler, savaşın uzaması ve Ukrayna’daki gelişmelerin daha da berbatlaşması halinde bu durumun değişebileceğine işaret ediyorlar.

Rusya, Türkiye’nin en büyük doğalgaz tedarikçisi ve ülkenin birinci nükleer santralini de inşa ediyor. Birinci reaktörlerin 2023 yılında devreye alınması öngörülüyor. Türkiye ile Rusya ortasındaki ticaret hacmi 20 milyar doların üzerinde seyrediyor. İki ülke bu sayısı 100 milyar dolara çıkartmayı amaçlıyorlar.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali: Neden artık?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali: Savaş, Türkiye’de döviz kurunu ve ekonomiyi nasıl etkileyecek?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali: Kiev’deki radikalleşme Putin’in stratejisini nasıl kolaylaştırdı?

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde ikinci hafta: Türkiye nasıl bir siyaset izledi, hangi adımları attı?