Ukrayna Savaşı: Sırbistan Neden Rusya Ve AB Ortasında Kaldı?

Aleksandar Miladinovic – BBC News Sırbistan

Sırbistan, bir yandan Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini kınarken bir yandan Moskova’ya yaptırım uygulamayı reddeden, Avrupa Birliği (AB) üyeliği bekleyen tek ülke.

Ayrıyeten Belgrad, binlerce kişinin Putin’in Rusya’nın komşusuna karşı saldırgan tutumunu destekleyen yürüyüşler düzenlediği; tıpkı vakitte da savaş aykırısı ve Ukrayna’yı destekleyen protestoların yapıldığı tek Avrupa başşehri.

Sırbistan 2007 yılında tarafsız ülke olduğunu ilan etti. Bir yandan AB’ye üye olmayı isterken Rusya’yla ve NATO’yla askeri tatbikatlar düzenledi.

Rus gazına bağımlı olan Sırbistan’nın Moskova’yla sıkı ilgileri var. Lakin tıpkı vakitte iki ülkenin tarihi bir yakınlığı da bulunuyor. Örneğin 2008 yılında Moskova, Sırbistan’dan ayrılan Kosova’nın bağımsızlığını tanımadığını açıkladı. Lakin Ukrayna da bunu tanımıyor.

Sırp yetkililer milletlerarası hukuk ve adaleti temel aldıklarını bildirseler de görünen o ki ekonomik, politik ve duygusal faktörler de uyguladıkları siyaseti etkiliyor.

Pekala Sırbistan’ın çıkarları neler?

Yaptırım da Rus yetkilerle temas da yok

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic misyona geldiği 2017’den bu yana şu an olduğu kadar yorulmadığını söylüyor.

İşgal başladıktan sırf üç gün sonra Sırbistan, “başka bir devlete yaptırım uygulamanın çıkarlarına uymadığı” gerekçesiyle Rusya’ya karşı tedbir almayacağını açıkladı.

O vakitten beri Batı önderleriyle pek çok telefon görüşmesi gerçekleştirildi ve Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock Belgrad’ı ziyaret etti.

Baerbock, Cumhurbaşkanı Vucic ile görüşmesinin akabinde, “Birleşmiş Milletler Genel Konseyi’nde Rusya’nın saldırganlığı net bir halde kınandı ve Sırbistan da bu karara katıldı” dedi.

Yeniden de basın toplantısında Rusya’ya yaptırım uygulama konusu sorulduğunda, Baerbock bu hususun detayına girmedi.

Cumhurbaşkanı Vucic tek bir mevzuda net, savaş başladığından bu yana Rus yetkililerle hiç konuşmadı.

Lakin yaptırım uygulanmaması şimdiden ülkenin faydasına oluyor. Hiçbir şirket durumdan Air Serbia kadar faydalanmadı.

Sırp havayolu firması, Belgrad ve Moskova ortasında günde bir sefer olan sefer sayısını haftada 15’e kadar artırdı.

Ukrayna dahil milletlerarası toplulukta tenkitlere maruz kalmasının ve kimi uçuşlarda bomba ihbarının yapılmasının akabinde Sırp Cumhurbaşkanı şirketin siyasetinde değişiklik yapılmasını istedi.

Türk şirketlerin Rusya’dan uçuşlara devam ettiği için eleştirilmediğini ekledi.

Sırbistan yetkilileri, ülke Rusya karşısında AB’nin siyasetine uymakta başarısız olsa da, hala birliğe üye olmayı istediklerini belirtiyor.

Rusya 2014’te Kırım’ı ilhak ettiğinde de Sırbistan Rusya’ya yaptırım uygulamayı reddetmişti. Lakin Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne hürmet gösterilmesi gerektiği konusunda ısrarcı olmuştu.

Belgrad sokaklarında ‘Z’ sembolü

Rusya’nın Ukrayna üzerindeki saldırganlığının sembolleri, olağan ki zırhlı araç ya da askeri mühimmat üzerinde olmasa da, Belgrad’ın merkezinde görülebiliyor.

Rusya ve Sırbistan bayraklı onlarca sivil araç Mart sonuna hakikat sokaklarda Putin’i ve ülkenin Ukrayna’ya açtığı savaşı destekliyor, protestocular iki millet ortasındaki kardeşliğe dair müzikler söylüyordu.

Ukrayna savaşı: Sırbistan neden Rusya ve AB ortasında kaldı?

Tekrar de Sırbistan yetkilileri bu dayanağın sadece kelamda olduğunu belirtti. Savunma Bakanlığı, Sırbistan askerlerinin Rusya kuvvetlerine katıldığına dair Ukrayna tarafından ortaya atılan argümanları yalanladı.

Savaş, Sırbistan’da bugün yapılacak seçim için düzenlenen kampanyalar için de bir etken haline geldi.

Çok sağcı aday Misa Vacic yaptığı milliyetçi ve homofobik yorumların yanı sıra yan tarafında “Z” harfi bulunan Japon otomobilini kullanarak resmi olarak başkanlığa aday olduğunu açıkladı.

Rusların Z işareti ne manaya geliyor?

Lakin Belgrad’da sallanan tek bayrak Rusya’nınki değildi.

Birkaç hafta evvel Ukrayna’yı destekleyen bir marş Sırbistan’ın başşehrinde çınlıyordu ve bir Rus vatandaş protestolar sırasında kendi pasaportunu yakıyordu.

Gazprom ve Kosova

2008 yılında Sırbistan için son derece kıymetli olan iki olay Belgrad ve Moskova’yı yakınlaştırdı.

O yılın Şubat ayında Kosova Sırbistan’dan bağımsızlığını ilan etti ancak Rusya Sırbistan’ın memleketler arası topluluktaki pozisyonunu koruyan bir halde bu hudut değişikliğine kesinlike karşı çıktı.

Daha sonra Aralık ayında Belgrad ve Moskova, Sırbistan Petrol Sanayi Şirketi’nin yüzde 51’inin Rus güç şirketi Gazprom tarafından satın alınması ve Güney Akım doğal gaz boru çizgisinin Sırbistan’dan geçmesini de öngören devletlerarası bir antlaşma imzaladı.

Askeri bağlar ne kadar güçlü?

2017 yılında Sırbistan hükümetinin “bağış” olarak tanımladığı Rusya birliklerine bağlı ikinci el MIG-29 uçaklarının Belgrad askeri havaalanına varışı büyük bir seramoni ile karşılanmıştı.

Her ne kadar bu kullanılmış uçaklar, onların heyetim ve kullanımına dair ayrıntılar bugüne kadar bilinmeyen kaldıysa da bu, iki askeri kuvvet ortasındaki birlikteliğin bir deliliydi.

Bu paydaşlık, iki ordunun sık sık Belarus’un da katıldığı ortak askeri tatbikatlar yapmasıyla birlikte Sırbistan halkına daha görünür hale gelmişti.

Yaygın görüş, hükümet yanlısı medyanın Sırp ordusunun Doğu’yla, NATO’yla olduğundan daha derin bağlantısının olduğu konusunda bir izlenim yarattığı istikametinde.

Lakin Balkan Güvenlik Ağı’nın ordu yetkililerinden edinilen bilgilere dayandırdığı 2019’da yayımlanan rapora nazaran, Sırbistan ordusu yabancı ülkelerle 17 ortak askeri eğitim düzenledi. Bunlardan 13’ü NATO üyeleriyleydi.

Sırbistan’ın bütün askeri ittifaklara karşı resmi olarak tarafsızlığını ilan etmesinin üzerinden 14 yıl geçti.

Ukrayna’daki savaştaki resmi duruşunu açıklarken Cumhurbaşkanı Vucic, Sırbistan’ın öteki ülkelerle yaptığı tüm ortak askeri eğitimlere iştirakini iptal ettiğini de ekledi.

Bu türlü bir karar birinci kere alınmıyor.

2020 yılında başkanlık seçimlerinin akabinde Belarus’la Batı ülkeleri ortasında kriz baş gösterdiğinde Sırbistan rastgele bir ortak ülkeyle altı ay boyunca askeri eğitim gerçekleştirmeyeceğini açıklamıştı.

Ukrayna’nın işgali ve savaş, Rusya iktisadını ne kadar etkiledi?
Rus oligarklar servetlerini nerede saklıyor?
Ruble, Ukrayna savaşı sonrası kayıplarını geri kazandı: Rus para ünitesi nasıl güçlendi?