Ukrayna'nın Işgali: Ruh Sıhhatimizi Nasıl Muhafazalı, çocuklarımıza Savaşı Nasıl Anlatmalıyız?

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sürerken, sabahları uyandığınızda birinci iş haberlere bakıyor ve kaygı duyuyorsanız yalnız değilsiniz. Dünyanın neresinde olursak olalım, ülkedeki çatışmalar ve insani durumla ilgili gelişmeleri birçoğumuz yakından takip ediyoruz.

BBC’ye konuşan uzmanlara nazaran, iki yıldır devam eden Covid-19 pandemisinin de tesiriyle ruh sıhhatimizin tüm bu yaşananları kaldırmakta zorlanması son derece olağan.

Pekala kendi ruh sıhhatimizi korumak için, biz neler yapabiliriz? Çocuklarımıza Ukrayna’da yaşananları nasıl anlatabiliriz?

İşgalden etkilenenlere nasıl yardımcı olabiliriz?

Kendimiz için neler yapabiliriz?

BBC’den Lauren Potts’un konuştuğu uzmanlara nazaran Ukrayna’da yaşananlara daha uzak coğrafyalardan şahit olanlar da, çatışmalar ve bombardımandan etkilenen insanları düşündüklerinde keder duyabilir ve bu olağan.

İngiltere’de ruh sıhhati üzerine çalışan yardım kuruluşu Mind’dan Alex Bushill, “Gördükleriniz karşısında gerilimli hissediyor olmanız doğal; bu türlü hissetmeseydiniz insan olmazdınız” diyor.

Ukrayna'nın işgali: Ruh sıhhatimizi nasıl muhafazalı, çocuklarımıza savaşı nasıl anlatmalıyız?

Bu durum her vakit anksiyete üzere meselelere yol açmasa da tedbir almak mümkün.

İngiltere’de Ulusal Sıhhat Sistemi (NHS) ve yardım kuruluşu Anxiety UK’in bu bahisteki tavsiyeleri kolay: Güzel beslen, dışarı çık, telefonunu bırak, beşerlerle bağlantı kur ve dinlen.

Uygulaması kolay görünmekle bir arada, tertipli olarak bu tavsiyelere uymak kolay olmayabiliyor. Bilhassa de stresliyseniz.

Alex’in önerisi, iki adımlı bir süreci takip etmek. Birinci adım, tetikleyici ögelerden kendini uzaklaştırarak meditasyon üzere ‘mindfulness’ ya da şuurlu farkındalık araçlarına yönelmek; ikinci adım da, öğlen ortası almak ya da bir arkadaşınızla buluşmak üzere aktivitelere vakit yaratarak, öz disiplini sağlamak.

Uzmanlar, anksiyeteden kaçınmak için olumsuz haberlere tek seferde çok fazla maruz kalmamak gerektiği konusunda hem fikir. Yani toplumsal medyada “kıyamet günü kaydırması” olarak anılan haber akışı takibi yapmak, bizi gerilime sokuyor.

Klinik psikolog Dr. Emma Hepburn, belirsizlik karşısında daha fazla bilgi sahibi olmak ve kimi boşlukları doldurmak için haberlerde boğulmanın sık görülen bir davranış olduğunu söylüyor.

Fakat Hepburn’e nazaran bazen boşlukları hakikat bilgilerle doldurmak yerine, “felaketleştirme” eğilimi gösterebiliyoruz: Tıpkı bilgilere tekrar tekrar maruz kalmamız da kendimizi müdafaamızı engelliyor.

Mind kuruluşunun tavsiyeleri şöyle:

Gün içinde yalnızca aşikâr saatlerde ve hudutlu mühletle haberleri ve toplumsal medyayı takip edin; akabinde da rahatlatıcı aktivitelere yönelin
Bilgiyi hakikat kanallardan aldığınızdan emin olun; muteber kaynaklara yönelin, birebir vakitte spekülatif haberler ile sizi rahatsız edebilecek içeriklerden kaçının

Kimi uzmanlar ise, çoğunluğu telefonlarında çok daha fazla vakit geçiren gençler için kaygılandıkları lisana getiriyor.

İletileşme aracılığıyla takviye veren Shout kuruluşundan Sarah Kendrick, haberlere 7 gün 24 saat erişimleri olduğunu söylediği gençler ve çocukların “savaş nedeniyle dertli olduklarını, geceleri uyuyamadıklarını” bildirilerinde paylaştığına dikkat çekiyor:

Geceleri cep telefonunu kapatmak, haberlere bakmak zorundaymış üzere hissetmemek üzere tekliflerde bulunan Shout’a nazaran medya tüketimimizi de ne kadar uyuduğumuzu da denetim edebiliriz. Neyin denetimimiz dışında olduğunun ise farkında olmalıyız.

Çocuklarınız için ne yapabilirsiniz?

Ukrayna’daki gelişmelere dünyanın farklı yerlerindeki çocuklar da şahit oluyor. Bilhassa de medya araçları bunda tesirli.

Çocuklar için faaliyet gösteren İngiliz yardım kuruluşu Save the Children’dan psikolog Ane Lemche, bu mevzuyu konuşmaktan kaçınmanın çocukları daha çok korkutabileceği görüşünde.

British Psychological Society’den Prof. Vivian Hill, çocukların yaşına uygun halde konuşmanın kıymetini vurguluyor.

Örneğin daha küçük çocuklara haritada Ukrayna’nın yerini gösterebilir ve tüm bunların onlardan daha uzak bir coğrafyada yaşandığını anlamalarını sağlayabilirsiniz. Daha büyük çocuklara tansiyonun art planıyla ilgili kısaca bilgi vermek de mümkün.

Yaşları ne olursa olsun, inançta hissetmelerini sağlamak kıymetli.

Ukrayna’daki insanların kendilerini korumak için neler yaptığından bahsedebileceğimizi söyleyen Prof. Hill, “Onlara birçok insanın bombalardan uzakta, sığınaklarda olduğunu, pek birçoklarının da daha inançlı ülkelere göç ettiğini anlatabilirsiniz” diye konuşuyor.

Çocukların, ebeveynlerinin yaşadığı gerilimi hissedebildiğine dikkat çeken Hill’e nazaran, yetişkinler de gerektiğinde yardım almalı:

“Eğer üzgünseniz ve bu bahiste konuşmak istemiyorsanız, çocuklarınıza ‘Biraz daha sonra konuşabilir miyiz?’ diyebilirsiniz.

“Ya da bu gerilimi daha güzel yönetebilen bir aile üyesinden konuşmayı yapmasını isteyebilirsiniz.

“Çocuklara vereceğim tavsiye, yetişkinlerinkinden çok farklı değil: Tüm bu ümitsizlik halinden kaçarak eğlenebildiğiniz, kendinizi koruduğunuz anlar yaratmak için çok çabalamanız.”

Diğerlerine nasıl yardım edebiliriz?

Ukrayna’daki çatışmalardan direkt etkilenen insanlara yardım etmek de ruh sıhhatimizi müdafaamızı sağlayabilir.

“Başkaları için bir şeyler yapmanın ruh sıhhatini olumlu etkilediğine dair çok sayıda delil var” diyen Dr. Hepburn, şöyle devam ediyor:

“Başka birini düzgün hissettirdiğimizi düşündüğümüzde, biz de düzgün hissederiz. Beynimiz toplumsal bir yapı olarak tasarlanmış ve sizden daha büyük bir şeyle temas kuruyor olmanız, sıhhatiniz için çok yararlı.”

Ukraynalı sivillere takviye vermenin pek çok yolu var.

Türkiye’den Kızılay aracılığıyla Ukrayna’ya insani yardım ulaştırmak mümkün.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ve Birleşmiş Milletler Milletlerarası Çocuklara Acil Yardım Fonu (UNICEF) üzere memleketler arası kuruluşlar da, ülkeye sistemli olarak yardım gönderiyor.

Pek çok ülkede olduğu üzere Türkiye’de de Ukrayna’ya yardım ulaştırmak için çalışan bağımsız şahsî teşebbüsler ve kümeler var. Kimileri toplumsal medya aracılığıyla destekçilere ulaşıyor.

Prof. Hill’e nazaran, çocuklarımız da bu yardımlaşmanın bir modülü olabilir.

“Adaletsizlik, çocukların güçlü hisler beslediği bir konu” diyen Prof. Hill, “Çocuklarınızın Ukrayna halkına nasıl yardım edebilecekleri hakkında düşünmelerini sağlayın” diye öneriyor.