Barış Akademisyenleri Misyonlarına Dönemedi: AYM Tartışması

2016 yılında kamuoyunda “Barış Bildirisi” olarak bilinen “Bu suça ortak olmayacağız” bildirisine imza attıkları için vazifelerinden ihraç edilen akademisyenlerin başvurdukları İnanılmaz Hal (OHAL) Süreçleri İnceleme Kurulu’ndan birinci karar çıktı. Komite, şu ana kadar 10’un üzerinde akademisyenin başvurusunu reddetti.

Dr. Taştan: “Komisyon, AYM’nin yolundan gitmedi”

İmzacılardan Dr. Onur Can Taştan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) Çalışma İktisadı ve Sanayi Münasebetleri Kısmı’nda araştırma vazifelisiydi.

Bildiriye imza atan ikinci kümede olan Taştan DW Türkçe’ye, “Hem bildiri metnine katıldığım için hem de bildiri imzacılarına Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan ve Sedat Peker’den yüksek perdeden tepki geldiği için imza attım” dedi.

Taştan bildiriye imza attıktan yaklaşık 8 ay sonra, 1 Eylül 2016’da üniversiteden ihraç edildi. Akabinde 2017 yılında Kanun Kararında Kararname (KHK) ile kurulan OHAL Komitesi’ne başvurarak vazifeye iadesini istedi.

Cevap beklerken 2019’da Anayasa Mahkemesi (AYM), ceza davalarında da yargılanan imzacı akademisyenlerin müracaatlarını karara bağlayarak, bildirinin söz özgürlüğü olduğuna hükmetti. Davalar beraat ile sonuçlandı.

2019’da yaşanan bu gelişmenin akabinde pek çok akademisyen misyonlarına geri dönmeyi umdu. Ancak bu, gerçekleşmedi. Taştan kararı şöyle kıymetlendirdi:

“AYM kolay bir biçimde, ‘Bu bir tabir özgürlüğüdür’ dememişti. Bunun ötesine geçmiş, ‘Bu bir akademik özgürlük meselesidir’ demişti. Buna yönelik her türlü yaptırımın bir tabir özgürlüğü sorunu olacağını çok açık formda belirtmişti. Yani OHAL Komitesi’ne yol göstermişti aslında. Ama komite bunu uygulamadı.”

Dr. Cevahir: “Siyaseten beklediğim bir sonuç”

Marmara Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Sıhhat İdaresi Kısmı öğretim vazifelisi Dr. Hükümran Cevahir de bildiriye attığı imzanın akabinde ihraç edilenler ortasındaydı.

Hâkim Cevahir ihraç edildiğinde arkadaşlarıyla birlikte yönetim mahkemesine başvurdu. Ama mahkeme iç hukuk yolu olarak evvel OHAL Kurulu’nu gösterdi ve müracaatlarını reddetti. DW Türkçe’ye konuşan Cevahir OHAL Kurulu’nun büsbütün ‘oyalama’ olduğunu öne sürdü. Komite’nin kendisi hakkında verdiği ret kararını ise şöyle yorumladı:

“Hukuksal kurgularla bir şeyleri açıklayamayacağımız bir coğrafyada ve vakitte yaşıyoruz. Şu anki siyasi atmosferde ve siyasal iktidarın izlediği hatta baktığımız vakit beklediğim bir sonuçtu. Hukuken beklemiyordum, ancak hukuk askıya alındığı için bu türlü bir siyasi sonuçla karşılaşacağımızı bekliyordum.”

AYM’nin kararı OHAL Komitesi’ni tesirler mi?

Ret kararının gelmesinin akabinde kamuoyunda, “Anayasa Mahkemesi tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermişken OHAL Kurulu neden misyona iade etmedi?” sorusu gündeme geldi.

DW Türkçe bu soruyu iki yönetim hukukçusuna yöneltti. Ankara Üniversitesi Yönetim Hukuku Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Ali Ulusoy’un cevabı şöyle oldu:

“AYM kararıyla idari karar farklı”

“Hukuken iki dava farklı alışılmış. AYM’nin verdiği karar ceza davalarıyla ilgili. AYM, ‘Bildiriye imza atmaları ceza hukuku açısından cürüm değildir’ dedi. Teknik açıdan direkt olarak ‘AYM bu türlü yaptıysa yönetim bu kararı vermeliydi’ diyemeyiz.”

Prof. Ulusoy buna rağmen OHAL Kurulu’nun kararının hukuka ters olduğunu söz etti:

“Bildiriyle ilgili ‘Terör örgütünü övüyor’ savları var. AYM bu türlü bir şey söylemedi. Ortada akademisyenlikten atılmayı gerektirecek bir kabahat yok. OHAL kurulu bu müracaatları kabul etmeliydi hatta AYM kararını da destek olarak kullanmalıydı.”

“Komisyon AYM kararını hiçe saydı”

Yönetim Hukuku Profesörü Metin Günday ise AYM kararının direkt OHAL Komitesi’ni bağlamış olması gerektiğini söyledi:

“Bu bildiride yer alan açıklamalar AYM tarafından söz özgürlüğü kapsamında bedellendiriliyor. AYM, metnin akademik tabir özgürlüğü kapsamında olduğunu söylüyor. Terör örgütü propagandasından kelam etmiyor. Ceza davalarından beraat ediyorlar. Demek ki bu şahıslar akademik tabir özgürlüklerini kullanmışlar, ortaya koydukları tabir terörü teşvik edici bir tabir değil. Münasebetiyle burada OHAL Kurulu AYM kararını hiçe saydı.”

“15 yıl iç hukuk yollarında geçebilir”

Pekala artık ne olacak? OHAL Kurulu’nun gerekçeli kararının gelecek haftalarda akademisyenlere ulaşması bekleniyor. Kararın bildiriminin akabinde ise evvel özel yönetim mahkemelerine, ret gelmesi hâlinde sırasıyla bölge yönetim mahkemesine, Danıştay’a ve AYM’ye başvurabilecekler.

Avukat Kerem Altıparmak DW Türkçe’ye bu sürecin epey uzun olduğunu anlattı:

“Şu an AYM’ye gelebilmiş bir KHK ihracı kararı yok. Temmuz 2017’de kuruldan ret kararı alan bir kişi hâlâ Danıştay’dan karar çıkmasını bekliyor. Yani idari yargıdaki asgarî mühlet 4 yıl 3 ay. Akademisyenler buraya şimdi gelebildi, hasebiyle burada yaklaşık 5 yıl daha bekleyecekler. AYM süreci ile birlikte asgarî 15 yıl iç hukuk yollarında geçecek.”

“Zamanlama AİHM’in savunma istemesiyle paralel”

Kerem Altıparmak ayrıyeten, akademisyenlerin dahil olduğu bir Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) sürecine vurgu yaptı. İmzacı olan ya da olmayan lakin KHK’larla ihraç edilen 83 akademisyen, ‘OHAL Komitesi’nin tesirli bir hukuk yolu olmadığı’ gerekçesiyle AİHM’e başvurmuştu.

Altıparmak, Mahkeme’nin Türkiye Cumhuriyeti’nden 10 Ocak’a kadar savunma istediğini belirterek, OHAL Kurulu’nun bugün bu kararları almasının gerisinde, ‘Ocak ayında hükümetin elini rahatlatmak, iç hukuk yolları tesirli bildirisi vermek’ olduğunu öne sürdü.

Barış Bildirisi sonrasındaki süreç

Barış için Akademisyenler inisiyatifi, Tahlil Süreci’nin sona ermesinin akabinde Doğu ve Güneydoğu’daki vilayetlerde güvenlik güçleri tarafından düzenlenen operasyonlara reaksiyon göstererek, 11 Ocak 2016’da “Bu suça ortak olmayacağız” başlıklı bildiriyi kamuoyu ile paylaşmıştı. Bölgede sokağa çıkma yasaklarının kaldırılmasının ve insan hakları ihlallerine son verilmesinin talep edildiği bildiriyi birinci etapta 1128 akademisyen imzalamıştı. Bildiri bilhassa iktidarın reaksiyonuna neden olmuş, ceza davaları açılmış, OHAL periyodunda yayımlanan Kanun Kararında Kararnamelerle yüzlerce akademisyen misyonlarından ihraç edilmişti. Temmuz 2019’da ise Anayasa Mahkemesi bildiriye imza atan akademisyenlerin tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetmiş ve ceza davalarından beraat kararı çıkmıştı.

Batu Bozkürk