Joker Bile Sınıfta Kaldı: Mental Bozuklukları Gerçeklikten Uzak Bir Halde Tasvir Eden 20 Film!

M. Night Shyamalan’ın Split’i, ana düşmanının duygusal durumu kadar zahmetli. Shyamalan’ın sineması yapmadan evvel dissosiyatif kişilik bozukluğunun gerçekliği hakkında tabiplere danıştığı söyleniyor, lakin sinemada bu durumun müthiş bir biçimde temsil edilmesi, onların yorumlarının birçoklarını ciddiye almadığını gösteriyor.

Onlarla farklı kişilikler olarak etkileşime giriyor ve sonunda ‘canavar’ ortaya çıkıyor, saf sinema kurgusu, dissosiyatif kimlik bozukluğu olan insanları fecî bir ışık altında resmediyor.

Jim Carrey’in başrolde olduğu sinemada yumuşak huylu Charlie karakteri ile, sert mizaçlı Hank’i birleştirerek, dissosiyatif kimlik bozukluğu ve şizofreninin bir temsili oluşturulmaya çalışılıyor. Sinemanın kara mizahı, Dr. Jekyll ve Mr. Hyde’ın bir kişiliğin oburu üzerinde hakimiyet kurmaya çalışmasıyla ortaya çıkan maskaralıklarından geliyor.

Dissosiyatif kimlik bozukluğunda her vakit olduğu üzere, iki kişilik/karakter birbirinin varlığından haberdar değildir. Düşmanlarla savaşmak için iş birliği de yapamazlar, hoş kızla evlenmek için birbirleriyle de savaşamazlar. :)

Hastane koğuşundan ayrılıp bir beyzbol maçına gitmesine müsaade verilen bir küme psikiyatrik hastayı işleyen sinemada karakterlerin hepsi, obsesif kompulsif bozukluktan şizofreniye kadar her türlü ruhsal rahatsızlığa sahip klişelerdir.

Filmin bildirisi, erkeklerin hakikaten gereksinim duyduğu her şeyin psikoterapi ve ilaçlar yerine ‘gerçek dünyada’ bir gün olduğunu öne sürüyor.

‘Benny and Joon’, şizofreni hastalarının belli noktalarda tehlikeli bir tasviri. Juniper ‘Joon’ (Mary Stuart Masterson) Sam (Johnny Depp) ile arkadaş olduğunda, baş dengi birini bulmuştur. Joon’un Sam’de olduğu üzere kişilik bozukluğu vardır.

Film, meseleleri olan diğer biriyle tanışmanın psikoterapi, ilaç ve profesyonel yardım için âlâ bir alternatif olduğu bildirisini veriyor. Lakin tekrar de emsal minvaldeki birçok sinemadan daha âlâ tasvirlere sahip diyebiliriz.

‘Garden State’ bize, size bir akıl hastalığı teşhisi konulduğunda fakat hakikat şahısla tanışırsanız, gerçek ilaç ve terapiye bu kadar bağımlı olmak zorunda kalmayacağınızı öğretir. Klinik depresyon için tüm hayatı boyunca antidepresan alan Andrew (Zach Braff) için durum böyledir en azından. Ona tekrar nasıl düzgün hissedeceğini gösteren bir kızla (Natalie Portman) tanışır.

İlaçlarını bırakması ve keyifli olması, depresyondan muzdarip insanların memnun olmaya karar verebilecek olmalarını ve onların bu türlü olmalarını engelleyen şeyin iradesizlikleri olduğunu gösterir aslında.

Muhasebeci Ben Affleck topluma tekrar entegre olmaya çalışmak ve bir vakitler çalıştığı suçluları izlemek için bir vergi firması kurar.

Otizmi onun hiper odaklı olmasını sağladığı ve seçkin dövüş sanatları eğitimi aldığı için seçkin bir suikastçı olarak inandırıcı olması gerekir. Tıpkı vakitte hiçbir toplumsal maharete sahip değildir, bayanlarla konuşamaz ve daima vücut hareketleri yapar.

Bill Murray, günlük zorluklarında ona rehberlik etmesi için tabibine (Richard Dreyfuss) bağımlı hale gelen çeşitli ruhsal bozuklukları ve fobileri olan Bob’u canlandırır. O denli ki Dr. Marvin ailesiyle tatile gitmek istediğinde bile tam manasıyla yakasını bırakmıyor.

Kişilik bozuklukları onu inanılmaz derecede ‘yapışkan’ ve muhtaç yapan Bob’u tedavi etmek yıllarca ilaç, terapi ve Dr. Marvin’in ailesinin onayını almasını gerektirecektir.

Toplumun makûs adam oluşturmada oynadığı rolü inceleyen sinemada Arthur Fleck üzere, etrafındaki beşerler tarafından yaşadığı mental ve ruhsal meselelerinden ötürü alay edilen bir karakterin, gereğince dışlanırsa ‘şakacı:joker’ olabileceğini öne sürüyor.

Film, toplumun anlamadığı şeylere dair övgüye paha bir iş çıkarsa da Fleck artık ilacını almadığında ve şiddetlendiğinde, sinema ruhsal bozukluğu olan emsal bireyleri stereotipleştirir.

Sinemanın şimdiye kadar gördüğü en tesirli tansiyon sinemalarından biri olarak görülen Psycho’da  Bates Motel’in utangaç sahibi Norman Bates, annesine çok derecede bağlıdır ve onun diğer erkeklere bağlandığına şahit olmak öfkesini adeta arşa çıkarır. Öfkesinin kurbanı olur; hem annesini hem de  sevgilisini zehirler ve motelin sahipliğini üstlenir.

Bunu annesinin devraldığı ve diğer bir bayana olan sevgisini kıskandığı kişiliği yapar. örneklediğimiz birçok sinemada de yanlış lanse edildiği üzere disosiyatif kimlik bozukluğu olan bireyler, öbür kimliklerinin farkında değillerdir ve çok öfkeyle karakterize edilmezler.

Egemen bir kişiliğin sorumluluk almasını gerektiren bir dünyada yaşamak için uğraş eden disosiyatif kimlik bozukluğu olan bir adam hakkında olan sinemada ‘Anlatıcı’, karizmatik Tyler’ı (Brad Pitt) başa çıkma düzeneği olarak kullanır. Anlatıcı hayatında bir gaye bulamadığında Tyler durumu ele alır. 

Film, günlük uğraşlarının sıradanlığının, disosiyatif kimlik bozukluğunun ortaya çıkmasına müsaade veren zihinsel bir kırılmayı tetiklediğini ima ediyor. Ve tıpkı Pyscho’da olduğu üzere, her kişilik oburunun farkında.

Martin Scorsese’nin Deklanşör Adası, direkt etkiledikleri olay örgüsünü sansasyonel hale getirmek için mental hastalıkların yanlış tasvirleriyle dolu. Sinema, ortadan kaybolan katil bir hastayı aramak için kale gibisi Ashecliffe Hastanesi’ne gelen bir ABD Mareşali Teddy Daniels ile başlar ve hastanenin tarihi ortaya çıktıkça kendi ruhuyla yüzleşmeye başlar. Karakterin delüzyonel bozukluğu ziyadesiyle dramatize edilerek aktarılır.

Bu aksiyon sinemasında Yeniden Hackman ve Dan Aykroyd, kitabına uygun, mantıklı bir kanun adamı ve eksantrik bir kişiliğe sahip akıllı bir dedektif olarak bir ortaya gelirler.

Aykroyd’un, büsbütün güldürmek için, dissosiyatif kimlik bozukluğu vardır. Etrafındaki neredeyse herkesi birçok fırsatta öldürmekten sorumludur. Akıl hastalığını bir kurt adam ya da Hulk olmak üzere tasvir eder.

Filmde, saygın kaygı direktörü M. Night Shyamalan, beklentileri altüst etmek için iki çocuk, büyükanne ve büyükbabaları ortasındaki suçsuz bir ziyareti kullanır ve rahatsız edici gerçeklerle yüzleşmek için harika bir ortam yaratır.

Shyamalan, bu misyonunu başarmak için Parkinson yahut Alzheimer’lı insanları etkileyen çok gerçek bir nörodejeneratif hastalık olan ‘gün batımı sendromunu’ kullanır. Lakin kim olduğunu ve etrafındakileri unutması bu ‘görevini’ daha kompleks hale getirir.

Glenn Close, evli bir erkeğe takıntılı akıl hastası bir bayanı canlandırdığı için Akademi Ödülü’ne aday gösterilse de otuz yıldan fazla bir mühlet sonra, Prevention’a nazaran Close, ruh sıhhatini, bilhassa karakterinin bipolar bozukluğunu ele alma halinden pişmanlık duyuyor. Onun gözünde sinema, bipolar insanların çok derecede istikrarsız olduğu damgasını güçlendirmekten diğer bir şey değil.

Bipolar bozukluğu olanlar duygusal olarak epey tepkisel olabilir ve öfkeyi uygunsuz bir biçimde tabir edebilirler, semptomları sevgililerinin evcil hayvanını ocakta kaynatan, otomobiline asit döken ve hayatıyla tehdit eden Alex Forrest’te görülen hiçbir şeye benzemez.

Edward Norton, Chicago’nun başpiskoposunu öldürmekten hatalı bulunur ve davasını başarılı bir avukat alır. Kilisenin sırları açığa çıkarken, Norton’un Aaron Stampler’ının ruhsal problemleri da ortaya çıkar.

Filmin sonunda Stampler’ın; avukatını, psikiyatristlerini ve jüriyi, gerçekte bu şahsiyetin daha sinsi bir diğerine karşı olduğu vakit hatası işlediğine inandırmak için manipüle ettiği ortaya çıkar.

Gelişinizi, hekimlerin isimlerini, hatta eşinizi bile hatırlamayan bir akıl hastanesinde uyanmakla ilgili senaryoda, şizofreni teşhisi konan Virginia Cunningham (Olivia de Havilland) da gerçeği yansıtmayan karakterlerden.

Film 1948’de çekildiği için şizofreni hakkında son derece şimdiki olmayan bilgilere dayanması şaşırtan değil natürel. Çoklukla dayanılmaz derecede yavaş bir düzgünleşme sürecine odaklandığı için övülürken, bilhassa bayan ruhunun ‘kırılganlığına’ işaret eden birçok zihinsel çöküntüye yer verir. Virginia’nın ‘tedavisinin’ bir kısmı kocasına itaatkar bir eş haline gelmesidir.

Joanne Woodward, hepsi tıpkı şahısta bulunan üç farklı kişiliği  (Eve White, Konuta Black ve Jane) canlandırmasıyla En Yeterli Bayan Oyuncu Akademi Ödülü’nü kazandı.

Eve, ortaya çıkan farklı kişilikleri hakkındaki gerçeği araştırmak, bu kimlikleri yaratan travmanın kaynağını ortaya çıkarmak emeliyle kendisine bir dizi hipnoterapi uygulayan Dr. Luther’e sarfiyat. Terapinin hepsi inandırıcı olamayacak kadar süratli bir halde gerçekleşir ve sinemanın sonu, ailesine neden olabilecek travmaların üstünü örter.

mental ve ruhsal bozukluğu olan piyanist David Helfgott üzere gerçek bir kişiyi sinemada gerçek bir halde tasvir etmek epey sıkıntı olabilir. Geoffrey Rush’ın en düzgün sinemalarından biri olarak kabul edilen Shine, David’in hayatını inceliyor.

Ruhsal sıhhatinin bozulmasının sonra David, şizofrenisinin getirdiği sıkıntılar olmadan oynayamayacağı sahneye geri dönebilmesi tasvir edilir, zira ‘dahi’ tabiri ekseriyetle işitsel, görsel, bilişsel ve başka fizikî bozuklukları tanımakta başarısız olmakla alakalıdır (!).

‘Fisher King’in birtakım tarafları anlatının kendisine dayalı bir kurgu olarak kabul edilirken, merkezi figürlerinden biri olan Parry’nin gerçek akıl hastalıklarına odaklanmak tıpkı biçimde düşünülmemelidir. Şizofreni ve disosiyatif kimlik bozukluğundan muzdarip bir radyo dj’ine kurtuluş yolunda yardım eden ve gerçek bir beşerden çok bir karikatür üzere görünen sanrılı bir evsiz adam olarak sunulur.

Parry’nin halüsinasyonlarının ve krizlerinin birden fazla, şizofreni ve disosiyatif bozukluğu olan bir bireyde hakikaten olabilecekleri iletmek yerine nörogelişimsel bozukluğu olan ana karaktere ömürde ikinci bir baht verir.

‘The Caveman’s Valentine’da Samuel L. Jackson, bir vakitler büyük bir bestekar olan ve artık New York’un parklarından birinde yaşayan darmadağınık bir adam olan Romulus’u canlandırıyor. Sevgililer Günü’nde donmuş genç bir çocuğu bulmak için mağarasından çıkar ve cinayeti olduğuna inandığı şeyden sorumlu adamı bulmaya çalışmak için çok isteklidir.

Romulus hem korkutucu hem de büsbütün aklı başında bir insan olarak tasvir edilir ve karmaşık soruşturmalar yürütebilir. Lakin şizofreni hastalarının akıl hastalığı olan herkesten daha şiddete meyilli davranışlar sergiliyorlarmış üzere tasvir edilir.