Gazetecilikte 'reklam' Tartışması: Nasıl Başladı, Kim, Ne Dedi?

T24 Haber Merkezi

Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici’nin aralarında Nevşin Mengü, Hasret Gürses, Fatih Portakal’ın da olduğu pek çok gazetecinin toplumsal medya hesaplarından reklam yapmasınını eleştirmesinin akabinde medyada “reklam” tartışmalar sürüyor.

“Mesleğin güvenilirliğinin eser pazarlama için kullanıldığı” gerekçesiyle gazetecilerin reklam yapmasının eleştiren Bildirici’nin yazısının akabinde gazeteci Nevşin Mengü, “Ben mecrayım, bunu Faruk Bey’lerin nesli anlayamıyor. Kendi işverenimiz kendimiz. Bize maaş ödeyen yok. Biz iş yapıyoruz, fatura kesiyoruz, şirketimizi döndürüyoruz” derken, gazeteci Cüneyt Özdemir de “Size rağmen” tabiriyle, ‘yeni bir medya tertibi kurulduğunu’ söyledi ve “Gelir modelini yine tanımlıyoruz. Şahsî medyalar inşa ediyoruz. Aklınız bunu almıyor” yazdı.

Müellif Ümit Kıvanç ise Nevşin Mengü ve Cüneyt Özdemir’in cevaplarındaki üslubu da eleştirirken, “Büyük laflarla konuşmayı, söyleneni tartışmak-eleştirmek yerine söyleyeni hakaretle, tâcizle itibarsızlaştırmayı toplumca pek seviyoruz” kelamlarıyla tartışmaya katıldı. Bağlantıcı, muharriri Ümit Alan da “yeni etik standartlar ve gazeteci tarifinin haricinde yeni mesleksel tanımlamalar gerektiğini” lisana getirirken, Mengü’nün ve Özdemir’in üslubun eleştirerek “ilgisiz savunma yaptığı” eleştirisini yönetenlerden oldu.

Bağlantıcı, öğretim üyesi Ceren Sözeri de, Mengü’nün “Ben mecrayım” kelamlarına atıfta bulunurken, “Mecra sizseniz bildiriniz en ufak tökezlediğinde mecra çöker ve o vakit artık alkışlayanların hiçbiri yanınızda olmaz. ‘Etik metik şeyler’ siz de çökmeyin, mesleği de çökertmeyin diye var” kanısını lisana getirdi.

Gazete Diken yazarı Dağhan Irak da “Nevşin hanım da kendisini gazeteci ile ‘influencer‘ ortasında bir yere koyup hem gazeteciliğin getirdiği güvenilirlikten besleniyor (ve bunu nakte tahvil ediyor), hem de ‘influencer‘ olarak ayrıyeten maddi çıkar sağlıyor” yazdı.

Tartışma nasıl başladı, kim ne dedi?

Medya Ombudsmanı Bildirici, 17 Şubat’ta kaleme aldığı yazısında gazetecilerin reklam yapmasının etik olmadığını tabir eden bir yazı kaleme aldı. Bildirici, “Gazeteciler, mesleğimize ziyan veren hem de insanları yanıltan bu örtülü reklam paylaşımlarından vazgeçmeli. Okurlar, izleyiciler ve takipçiler de örtülü reklamları sürdüren gazetecilere karşı uyanık olmalı, onları teşhir etmeli” dedi.

Bildirici, daha sonra Mengü’nün ‘iş birliği’ etiketiyle bir vitaminin reklam yaptığına da dikkati çekerek, “Bir gazeteci olarak mesleğinin güvenilirliğini bir eserin pazarlaması için kullanması meslek unsurlarına aykırı” sözünü kullandı.

Mengü’den cevap: Faruk Bey’lerin kuşağı anlamıyor…

Mengü, Bildirici’nin tenkidine Youtube kanalından karşılık verdi. Mengü,“Sene 2022 ve bizim gazetecilik yaptığımız, yayıncılık yaptığımız mecralar değişti. Ben kendim bir mecrayım. Bizim işverenimiz yok. Elimizden geldiğince hoş bir şey yapmaya çalışıyoruz. Kendi işverenimiz kendimiz. Bize maaş ödeyen yok. Biz iş yapıyoruz, fatura kesiyoruz, şirketimizi döndürüyoruz” tabirlerini kullandı.

Kendisinin mecra olduğunu söyleyen Mengü, şöyle devam etti:

Cüneyt Özdemir de tartışmaya katıldı: Aklınız bunu almıyor…

YouTube kanalından yayınlar yapan gazeteci Cüneyt Özdemir de, Bildirici’nin eleştirisini haksız bulurken, yeni bir medya tertibi oluşturulduğunu savundu.

Özdemir, “Faruk Beyefendi Nevşin’in bu postunda neye itiraz ediyorsunuz bizi biraz daha aydınlatır mısınız? İşbirliği yerine ‘advertorial’ ya da ‘bu bir ilandır’ yazsa bir sorun yok muydu? Fark ne? Yeni kurulan medya tertibinde gazetecilerin gelir kaynağını nasıl oluşturmasını düşünüyorsunuz? Ya sizin haberiniz olsa ne olur olmasa ne olur? Size karşın bu medya tertibini biz kuruyoruz. Anlamak istemediğiniz şu, bu kurulan yeni medya nizamında bütün bildik kuralları yıkıyoruz. Gelir modelini yine tanımlıyoruz. Ferdî medyalar inşa ediyoruz. Aklınız bunu almıyor” dedi.

Özdemir, “Kimsenin gazeteciliği satılığa çıkardığı yok. Ayrıyeten sizin gazetecilik siciliniz bize ahmak kesmeye yetmez. Babıali koridorlarında hepimizin gazetecilik için verdiği emek, aldığı riskler, hayatını attığı riskler ortada. Siz kimsiniz de bize gazetecilik etiği dersi veriyorsunuz? Reklamda hudut ne olacak elbette tartışabiliriz. Neyin reklamını yapar yapmaz bunu da tartışabiliriz. Siyaset reklamını nasıl yapacak bu da tartışılır fakat sizin kutsal bellediğiniz medya işverenlerinin yazdığı etik kurallardan değil. Yeni bir medya nizamı kuruluyor” kanısını lisana getirdi.

Ümit Kıvanç: Söyleneni hakaretle itibarsızlaştırmayı pek seviyoruz!

Muharrir Ümit Kıvanç da, P24’te kaleme aldığı yazısında, Özdemir’in kelamlarını savlı bulduğunu söyledi. Kıvanç, Mengü’nün “Faruk Bey’lerin nesli anlamıyor” sözüne atıfta bulunarak, “Faruk’a ‘seni kim takar’ deyişini yadırgayanlar olabilir, ‘o jenerasyon’dan. Zaman değişti olm!” diye yazdı.

Kıvanç ayrıyeten, tabirlerini kullandı.

Dağhan Irak: ‘Kendi kendilerinin Doğan’ı‘ olmaya çalışıyorlar

Gazete Diken müellifi Dağhan Irak da, Mengü’nün ve Özdemir’in üslubunu eleştirenlerden oldu.

“‘Influencer gazeteciliği’ ya da ‘Devir değişti beybaba!’” başlıklı yazısında Irak, şu kanısını lisana getirdi:

“Ayrıcalık, ayrıcalıklıya görünmediği için Nevşin hanım ve Cüneyt beyefendi göremiyor olabilir, lakin kendilerini patronlaştıran şey, hâlâ eski sistemden devşirdikleri sermaye. Sadece paradan bahsetmiyorum, ana akımda yıllarca ekran yüzü olmaktan kazandıkları kültürel ve toplumsal sermayeden de bahsediyorum. Nevşin hanım ve Cüneyt beyefendi, Aydın Doğan’ın star ekran yüzleriyken ana akım medya, sigortasız-sendikasız gariban editörlerin yüzü suyu hürmetine dönüyordu. Neden onların hiçbiri patronlaşamadı da, bu ikisi patronlaştı, pardon ‘kendi kendinin işvereni oldu‘, bunu da bir konuşmak gerekiyor.

Bildirici’nin -katılırsınız, katılmazsınız, o ayrı- yasal tenkitlerine verdiği ‘Biz burada dükkan döndürüyoruz sinyor’ mealli karşılığı da Nevşin Mengü’nün adabsızlığından fazlasını tartışmayı gerektiriyor. Birincisi, Nevşin hanımın aklında ‘tık almak‘ ve reklam, pardon ‘işbirliği‘ yapmaktan öteki bir gelir modelinin olmadığını anlıyoruz. Meğer, dünyada farklı gelir modelleriyle var olan bir sürü alternatif medya örneği var. Bu modellerin Türkiye’de ne kadar işe yarayabileceği tartışılabilir ancak hepsinin tümden yok sayılıp tek bir modelin baştan legalleştirilmesi kabul edilemez.
…

Ümit Alan: Kibirli tavırların tartışmaya yararı yok

BirGün müellifi Ümit Alan da “Gazeteci reklam yapar mı?” tartışmasına katıldı. Alan, yazısında, Bildirici’nin gazetecilik prensiplerini hatırlatmasının kıymetli olduğunu söyledi.

Alan, yazısında şunları yazdı:

“Yeni etik standartlar ve tahminen gazeteci tarifinin haricinde yeni mesleksel tanımlamalar gerekiyor. Örneğin ben nasıl köşe müellifi olarak kendimi gazeteci olarak tanımlamıyorsam, aktarıcı, yorumcu pozisyonlarını gazeteciden farklı düşünmek gerekli tahminen. Zira yeni medya şartlarında varlık göstermeye çalışan klasik medyadan geçen birini eleştirilebilirken, onun yaptığı işe talip olup kendine Influencer, YouTuber, Twitch yayıncısı diyenler bundan azade. Biz her ne kadar onlara gazeteci demesek de bilhassa genç kitlelerin haber alma konusunda onlara prestij edeceği durumlar mevcut. Bu isimler haberin dağılımına gazeteciden çok tesir edecekse onların etik standartları ne olacak? Onlar yeni medya imkanlarını kullanıp finansal olarak güçlenirken gazeteciler nasıl ayakta duracak? O yüzden işte tıpkı Benjamin Day’in 1833’te yaptığı üzere yeni modeller düşünmek zorundayız. Tahminen reklamda oynamalarından çok oynadıkları reklamı haberden net bir formda ayırmak için yeni ve net standartlar belirlemeliyiz. Tartışmanın yolunu büsbütün kapamayalım. Lakin tenkide karşı takınılan ‘hadi ordan boomer’ biçiminde bahisle ilgisiz savunmanın ve benim sayemde konuşuluyorsun usulü diğeri ismine utandıran kibirli tavırların da bu tartışmaya yararı yok.”

Ceren Sözeri: ‘Etik metik şeyler’ siz de çökmeyin, mesleği de çökertmeyin diye var

Bağlantıcı Ceren Sözeri ise, Evrensel’de kaleme aldığı yazısında etik kurallarının gazetecilik mesleğinin çökertilmemesi için olduğunu lisana getirirken, Mengü’nün “Ben mecrayım” sözünün ‘riskli’ olduğunu söyledi.

“Mengü “Mecrayım ben mecra” diye ünledikçe aklıma Marshall McLuhan’ın ‘medium is the message’ [mecra iletinin kendisidir] kelamı geliyor, ta 1960’lerde söylemiş. Mecranın sahibi şirketlerken sınıfsal analizler, orta sınıf yönetici tenkitleri kolaydı lakin artık mecra benim diyorsanız risk büyük.
…
90’larda özel televizyonlar ortaya çıktığında yapılan yayıncılığı eleştiren çok oldu. Mengü’nün “Bizim en büyük gelir kaynağımız sizlersiniz, isterseniz izlersiniz, istemezseniz izlemezsiniz” lafını 90’ların özel televizyonlarına atfetseniz sırıtmaz.

Dünya değişiyor elbette lakin kitleselleştiğinden beri gazeteciliği etik ayakta tutuyor. Mecra sizseniz bildiriniz en ufak tökezlediğinde mecra çöker ve o vakit artık alkışlayanların hiçbiri yanınızda olmaz. ‘Etik metik şeyler’ siz de çökmeyin, mesleği de çökertmeyin diye var.”

Bahadır Özgür: Markayla ilgili soruşturmalar var

Birgün muharriri, gazeteci Bahadır Özgür, Mengü’nün reklamını yaptığı eserle ilgili soruşturmalar olduğunu yazarken, “Daha evvel bu marka Ticaret Bakanlığı’na şikayet edilmiş. Münasebet aldatıcı bilgilerle radyoda reklam yapmak. Pek çok yasa ve yönetmeliğe karşıt bulunup cezası verilmiş” dedi.

Özgür, Mengü’nün daha evvel öbür bir vitaminin reklamını yaptığına dikkati çekti. Özgür, destek edici besin markasının internet sitesinde ‘Nevşin Mengü’nün seçtikleri’ başlıklı bir kategori olduğunu yazdı.

Mengü’den karşılık: Ben bu eserleri para verip satın alıyorum

Mengü de, Özgür’ün tweet’ini alıntılayarak, şu karşılığı verdi:

Epey şeyin ortasında bu linç kampanyası ile meşgul ettiğim için üzgünüm. Bahadır beyefendi sorsa söylerdim. Ben bu eserler için para almak şöyle dursun, para verip satın alıyorum. Yurtdışında da bulduğum enteresan eserleri başıma nazaran paylaşıyorum, bundan bir menfaat elde etmiyorum.

Instagramda bisikletimin de fotosu var, markası görünüyor. Merak edilirse diye parasını verip aldım. Bazen idmanları saat üzerinden Instagram’da paylaşıyorum ona da açıklık getirmiş olayım parasını verip aldım vb. vb.

Ortada da Z… bar yiyorum, Instagram’a da koyuyorum, haklarında şikayet dilekçesi falan var mı denetim edemedim, artık kusura bakmazsınız.”

TIKLAYIN – Medya Ombudsmanı Bildirici: Reklam Konseyi, örtülü reklam yapan ünlüleri ve gazetecileri görmüyor, halbuki ortasında kimler yok ki?

TIKLAYIN – Faruk Bildirici: Nevşin Mengü, örtülü reklam yerine artık iş birliği etiketi de ekleyerek açıkça reklam yapmaya başlamış

TIKLAYIN – Ümit Kıvanç: Başımız mı basmıyor, aklımız mı almıyor?

Gazetecilikte ‘reklam’ tartışması: Nasıl başladı, kim, ne dedi?