Yıllarca NASA’da Çalışmış ve Bilim Tarihine ‘Güneşi Zapt Eden Kadın’ Olarak Geçen: Dilhan Eryurt

Yaşadığı dönem itibariyle tam bir Cumhuriyet kadını anlayacağınız.

İlkokul eğitiminden sonra lise için Ankara’ya gitmiş ve liseyi birçok özel ödül ve takdirname ile tamamlar.

Küçük yaşlardan beri matematiğe karşı ilgili olduğundan, üniversite eğitimi için İÜ Yüksek Matematik ve Astronomi Bölümü’nü seçer.

Böylece, Nazilerden kaçarak ülkemize sığınan önemli bilim insanlarından astronomi ve matematik dersleri alma fırsatını yakalar.

Konu hakkında da şöyle bir açıklaması var Dilhan Hanım’ın:

“O zamanlar, Hitler’in Nazi Almanya’sından kaçan en değerli bilim insanları İstanbul Üniversitesi’nde çalışıyordu, bu insanların bilimsel temelleri çok güçlüydü. Bize de aynı şekilde iyi bir temel verdiler.”

2 yıl boyunca tek bir kuruş almadan asistanlık yapmış, yol parasını dahi kendi cebinden verir.

2 yıllık ‘parasızlık’ döneminden sonra Eryurt çalışmalarını ABD’de sürdürür.

National Academy of Sciences bursunu alarak NASA’nın New York’taki Goddard Uzay Araştırma Enstitüsü’nde göreve başlar ve başarıları sayesinde o dönem için çok yüksek bir meblağı burs olarak alır.

Türkiye’de bilgisayarla çalışma fırsatı olmayan ve detaylı hesaplamaları dahi hesap makineleriyle yapan Eryurt, gerçek astrofizikle orada tanışır. Ve çalışma alanı olarak hidrojen yıldızlarını seçer.

Dilhan Eryurt, Kanada’daki çalışmalarının ardından, ABD’den aldığı American Soroptomist Federation Fellowship bursuyla Indiana Üniversitesi’nde araştırmacı olarak görev alır.

Yıldız modellerini oluşturmada kullanılan yeni bir yöntemin geliştirilmesinde görevi üstlenen Eryurt, burada o dönemin en ünlü astrofizikçileri ile çalışır.

Burada yıldızların evrimindeki süreçleri inceleyen ve bunları çözümleyen Eryurt, o dönem sürekli eleştirilen Güneş’in evrimi konusunda çalışmalar yürütür.

Güneş’in evrimi ile alakalı o günlerde kabul gören modelin, yanlışlanabilir olduğunu kanıtlar.

Eryurt’un araştırmaları öncesinde Güneş’in, oluşumundan 4 milyar yıl sonraki bir zaman aralığında daha sönük bir yıldız olduğu ve yavaş yavaş parladığı, böylece bugünkü parlaklığını bulduğu sanılıyormuş.

Bu yeni model halen geçerliliğini koruyor ve büyük ölçüde Dilhan Eryurt’un eseri. Böylece Prof. Eryurt, Güneş’in evrimine ilişkin bilgilere önemli bir katkı yapmış olur.

Daha sonra dünya çevresinde belli bir yörüngeye yerleştirilen ve içinde ilk insansız uzay araçlarının geliştirilmesinden sorumlu kurumlarda da görev yapar, 1977 yılında da çalışmalarından ötürü TÜBİTAK “Bilim Hizmet ve Teşvik Ödülü” nü alır.

1968 senesinde ODTÜ’de misafir profesör olarak çalışır ve ülkemizin ilk ulusal astronomi toplantısını düzenler. 1973 yılında ODTÜ Fizik Bölümü’ne döner ve burada Astrofizik Anabilim Dalı’nı kurar.

1988 yılında, ODTÜ Fizik Bölümü başkanlığı yaptıktan sonra, Fen-Edebiyat Bölümü dekanlığını 5 yıl sürdürür ve sonrasında 1993’te emekli olur.

Huzur içinde uyu Cumhuriyet Kadını, huzur içinde uyu…