Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın faizi indirerek uzun vadede yatırımı ve istihdamı artırma siyaseti izleyeceği açıklamaları, Türk Lirası’nda (TL) tarihi bedel kayıplarına rağmen sürüyor. Erdoğan’ın dün akşam TRT ortak yayınında “faizleri düşürme” gayesini yinelemesi sonrası, dolar kuru 13.96 ile yeni rekorunu kırdı.
TL’deki kayıp yüzde 45’i buldu
TL’deki bedel kaybı yılbaşından bu yana yüzde 45’i bulurken, yalnızca Kasım ayındaki kayıplar yüzde 29’a ulaştı. Cumhurbaşkanı ise “düşük faizle vatandaşı, esnafı rahata çıkarmak ve daha çok yatırım almayı’ hedeflediklerini belirtiyor.
Pekala kur artışlarına yol açan bu açıklamalar hali hazırda vatandaşa nasıl yansıyor?
Erdoğan, Merkez Bankası’nın Eylül ayından itibaren uyguladığı faiz indirimlerinin enflasyona olumlu yansıyacağı görüşünde. Fakat fiyatlardaki süratli yükseliş Cumhurbaşkanı’nın görüşüyle çakışıyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin (TZOB) bilgilerine nazaran Kasım ayında markette fiyatlar el yaktı. Bilgilere nazaran fiyatı en fazla artan eser yüzde 34,56 ile patlıcan oldu. Patlıcandaki fiyat artışını yüzde 29,09 ile kuru kayısı, yüzde 25,86 ile sivri biber, yüzde 23,36 ile mısır özü yağı, yüzde 19,74 ile havuç, 18,97 ile yumurta ve yüzde 17,89 ile toz şeker izledi.
Üreticiden tüketiciye dokuz kat fark
TZOB’a nazaran Kasım’da temel besin eserlerinde fiyat artışları hızlanırken üretici-market ortasındaki fiyat farkı da dokuz kata yaklaştı.Verilere nazaran fiyatlar, üreticiden markete gelinceye dek limonda yüzde 790, kuru soğanda yüzde 309, ıspanakta yüzde 233, portakal ve elmada yüzde 221, bir litre sütte yüzde 168, yumurtada yüzde 65 arttı.
Fiyat artışlarında ise TL’deki paha kaybı tesirli oldu. DW Türkçe’ye konuşan Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Lideri Baki Remzi Suiçmez, Türkiye’nin gübrede, mazotta, tohumda, ilaçta, yemde yurt dışına bağımlı olduğuna işaret ediyor.
Suiçmez, dövizdeki artışların gübre dahil olmak üzere temel girdilerde fiyat artışlarına, bunun da çiftçinin daha az girdi kullanmasına neden olduğuna dikkat çekiyor. Bu yapının çiftçinin daha az randıman alması ve üretimin düşmesiyle sonuçlandığını belirten Suiçmez, “Böylesine bir ortamda üretici kazanamazken, tüketicinin de kazanamadığı bir ortamda maalesef şekilsel kontroller dışında besin tedarik zincirindeki meseleler da kalıcı olarak çözülmüyor” diyor.
Suiçmez’e nazaran kuraklık ve sulamaya yönelik kâfi adım atılmaması da üretimin düşmesine ve yurtdışından eser bağımlılığını artırarak fiyatların yükselmesine neden oluyor.
“Somut dayanaklar verilmeli”
ZMO Lideri, bu sorunun çözülmesi için öncelikle dövizdeki artışın frenlenmesi gerektiği görüşünde. Başka yandan ziraî girdilere kesinlikle ek dayanaklar verilmesi ve bu takviyelerin vaktinde ödenmesinin gerekliliğine işaret eden Suiçmez, “Çiftçinin üretime devam etmesi, dışa bağımlılığın azalması, yurt dışındaki artan fiyatları da dikkate alarak önümüzdeki yılda üretimin daha fazla artmasına yönelik somut dayanakların verilmesi gerekiyor. Aksi halde üretici ile tüketici ortasındaki makasın açılması hem üreticimizin hem de tüketicinin ziyan ettiği bir sonuca varacaktır” diye konuşuyor.
DW Türkçe’ye konuşan ekonomist Barış Soydan da Türkiye’nin yalnızca ziraî girdi değil tarım eseri de ithal ettiğini vurguluyor. Soydan, “Mesela en temel muhtaçlık hususu buğday bile ithal ediliyor. Geçen yıl biliyorsunuz Türkiye’de bir kuraklık sorunu vardı. O nedenle rekolte de her zamankinden düşük geldi. Bu nedenle ithalat daha da artacak. Bu ne demek? İthalatı dolarla euro ile yaptığımıza nazaran, ithal eserlerin de fiyatları değerli, bu da natürel ki ekmeğe ve öteki bütün besin eserlerine yansıyacak” diyor.
“Enflasyona 5-6 puan ek yük”
Dolardaki son yükselişler ise gelecek devir enflasyonuna olumsuz yansıyacak.
Barış Soydan, enflasyonda döviz kuru geçişkenliğinin son devirde yüzde 30 civarına yükseldiğine dikkat çekiyor. Soydan, “Yani dolar bir ünite arttığında fiyatlar genel düzeyi onun üçte biri oranında artıyor. Önümüzdeki 3-6 ay içinde enflasyona artık geçtiğimiz aydaki yüzde 20’lik artıştan yaklaşık bir 5-6 puanlık bir ek yük geleceğini göreceğiz” diyor.
Faizlerdeki düşüş ve fiyatlardaki süratli yükselişin bir yansıması da TL’den kaçış oldu.
Merkez Bankası’nın (TCMB) Haftalık Para ve Banka İstatistikleri’ne nazaran 19 Kasım itibariyle bankalarda bulunan toplam yabancı para mevduatı 262 milyar 157 milyon dolara yükseldi. Bu meblağın 235 milyar 40 milyon doları yurt içinde yerleşik bireylerin hesaplarında toplandı. Yurt içi yerleşiklerin toplam yabancı para mevduatındaki değişim, parite tesirinden arındırılarak değerlendirildiğinde döviz mevduatında 524 milyon dolarlık artış görüldü.
“Paranın dörtte biri eriyor”
Ekonomist Barış Soydan, döviz mevduatlarındaki süratli yükselişi şöyle pahalandırıyor:
“Vatandaş çok kolay hesabını yapıyor. Bankalarda mevduata götürüp parasını yatırsa, TL olarak tutmaya kalksa faiz yüzde 14-15 civarında. Resmi enflasyon yüzde 20, gerçek enflasyon ENAG araştırma kümesi tarafından yüzde 50 olarak açıklanıyor. Diyelim ki yüzde 40. Artık enflasyon yüzde 40 iken bankanız size yüzde 14 faiz veriyorsa bu ne demek? Yaklaşık yüzde 26 fark var. Yani koyduğunuz paranın dörtte biri bir sene içinde eriyecek demek. Bu nedenle kim neden tutsun TL’de parasını?”
Mevduat faizlerinin Merkez Bankası’nın siyaset faizine nazaran belirlendiğini söz eden Soydan, faiz indirimlerinin bu tesirinin de olduğunu, insanların dolar, euro ve altına yöneldiğini, TL’den kaçışın da kurlardaki artışı hızlandırdığını kelamlarına ekliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu Kasım ayına ilişkin enflasyon verisini Cuma günü açıklayacak. Merkez Bankası ise bugün piyasaya döviz satarak kurdaki yükselişe müdahale etti. Fakat müdahale sonrası 12.80 TL’ye gerileyen dolar kısa müddette tekrar 13 TL üzerine çıktı.
Pelin Ünker
© Deutsche Welle Türkçe
![Steam Envantere Şu An Ulaşılamıyor Hatası [Çözümü] 2024](https://www.gundemtube.com/wp-content/uploads/2023/10/overwatch-2-steame-geliyor-baska-blizzard-oyunlari-da-yolda-vmLvKWNz.jpg "Steam Envantere Şu An Ulaşılamıyor Hatası [Çözümü] 2024")
