ABD Merkez Bankası (Fed) geçtiğimiz ay beklendiği üzere siyaset faizini 25 baz puan artırırken, Fed Lideri Jerome Powell‘ın ve banka yetkililerinin yaptığı açıklamalar ışığında önümüzdeki toplantılarda 50 baz puanlık faiz artırımlarının gelmesine kesin gözüyle bakılıyor. Bunun yanında son yayımlanan mart ayı toplantısı tutanakları Fed yetkililerinin aylık 95 milyar dolarlık bilanço daraltma konusunda hemfikir olduğunu gösterdi.
Fed’in attığı ve atacağı adımların temel hedefi ise ABD’de yükselen enflasyonu denetim altına alabilmek. Dünyanın en büyük iktisadında şubat ayında enflasyon yüzde 7.9 ile 40 yılın doruğuna çıktı. Halihazırda koronavirüs salgınının lojistik zincirlerde yarattığı bozulma enflasyonda üst istikametli baskı yaratırken Rusya’nın Ukrayna’yı işgal teşebbüsü sonrası besin ve güç fiyatlarında yükselişe yol açarak enflasyonu doruğa taşıdı.
Fed doğal olarak öncelikle ABD bilgilerine ve iktisadına baksa da aldığı kararlar bilindiği üzere global ekonomiyi ziyadesiyle etkiliyor.
HaberTürk’te yer alan habere nazaran Brookings Enstitüsü Araştırmacısı ve IMF eski ekonomisti Gian Maria Milesi-Ferretti Foreign Policy Mecmuası için Fed’in attığı ve atacağı adımların başka ülkelere mümkün tesirlerini anlatan bir yazı kaleme aldı. Maria, gelişmekte olan ülkelerin Fed’in faiz artışıyla birlikte gelişmekte olan ülkelerde ser bir krize yol açabileceğini tabir ederek “Artan sayıda ülke yakın vakitte Sri Lanka’nın yaptığı üzere kredi almak için IMF’nin kapısını çalabilir” dedi.
ABD faizlerinin yükselmesinin global piyasalarda dolarla borçlanma maliyetini artıracağına dikkat çeken Milesi-Ferretti yazıda “Bunun yanında artan faizler dolar cinsi varlıklara talebin başka para ünitesi cinsi varlıklara nazaran daha fazla artmasına sebep oluyor. Bu da kelam konusu öbür para ünitelerinin dolar karşısında paha kaybetmesine yol açıyor. ABD Doları cinsi borcu bulunan ülkeler için borç ödemeleri daha masraflı bir hale gelecek” sözlerini kullandı.
“Gıda ile güç ithalatçısı ülkeleri berbat etkileyecek”
Bu gelişmenin düşük ve orta gelirli ülkeleri daha sert bir biçimde etkileyeceği belirtilen yazı şu değerlendirmelerle devam etti:
“Zengin devletlere nazaran bu ülkelerin borç alma maliyeti genel olarak daha yüksektir. Bunun yanında dolar cinsi borç alma ihtimalleri de daha yüksektir. ABD’de artan faizler bilhassa hala pandeminin yarattığı ekonomik ıstıraplarla boğuşan gelişmekte olan piyasaları ve Ukrayna savaşı sonucu fiyatlardaki yükseliş sebebiyle besin ile güç ithalatçısı ülkeleri makûs etkileyecek. Bu ülkeler muhtemelen daha fazla borç zahmeti ve devalüasyon görecekler. Bu, büyümelerini düşürürken yoksulluğu azaltmalarını daha sıkıntı hale getirecek.
“Düşük ve orta gelirli ülkeleri yalnızca var olan belirsizlikler bile olumsuz etkilemeye devam edebilir”
“Düşük ve orta gelirli ülkeleri yalnızca var olan belirsizlikler bile olumsuz etkilemeye devam edebilir. Ekonomik ve jeopolitik belirsizlik devirlerinde yatırımcılar daha riskli varlıklardan çekilme eğiliminde olur. Bu riskli varlıklar daha volatil olan gelişmekte olan ülke varlıklarını da kapsıyor. Böylelikle yatırıma en fazla muhtaçlığı olan gelişmekte olan ülkelerden sermaye çıkışı yaşanabilir.
Ekonomistler için geleceği kestirim etmek zordur ve analistlerin varsayımlarında ayaklarının yere basması gerekir. ABD enflasyonunun seyrini ve Fed’in buna nasıl yanıt vereceğini tam olarak kimse kestirim edemez. Lakin geçmişte ABD’nin para siyasetinde sıkılaşmaya gittiğinde gelişmekte olan dünyanın nasıl etkilendiğine bakmak bize rehber olabilir. Kimi durumlarda tarih umut vaat ediyor. Fed 2004-2006 ortasında siyaset faizini yüzde 1’den yüzde 5.25’e yükselttiğinde gelişmekte olan ülkeler ABD iktisadı ve global iktisat süratli büyüme içerisinde olduğu için finansal türbülansa girmedi. 2013 ortasında yatırımcılar Fed’in faiz artırmasını bekliyordu (ama sonuç olarak artırmadı) ve uzun vadeli faiz oranları bugünkü üzere yükselmişti. O devir yabancı yatırımcılar gelişmekte olan ülkelerdeki alımlarını azalttı ve bu ülkelere ilişkin tahvilleri sattı. Bunların tesiri kısa müddette yok oldu.“
1994-1995 örneği
Şubat 1994 ile şubat 1995 ortasında ise Fed siyaset faizini yaklaşık 3 puan artırdı. Bunun sonucu uzun vadeli faizlerde 2 puanlık artış yaşandı. Bu, Meksika Pesosu’nda çöküşe yol açtı ve bu ülke resesyona girdi. Meksika sonuç olarak memleketler arası kurtarma paketine muhtaçlık duydu. O döne Arjantin’deki olumsuz tesirler de sert oldu. Lakin buna karşın gelişmekte olan ülkeler genelinde bir kriz dalgası yaşanmadı. Misal biçimde Mart-Aralık 2018 devrinde Fed faizleri artırırken Arjantin ve Türkiye’nin para üniteleri çok sert bedel kaybetti lakin öteki ülkelerde düşüş denetim edildi.”
“Mevcut faiz artırımlarının tesiri sonlu olabilir”
“Bu olumlu örneklere karşın faiz artırımı şayet gereğince büyükse daha genel sorunlara yol açabilir. 70’lerin sonunda ve 80’lerin başında periyodun Fed Lideri Paul Vocker enflasyonu düşürmek için faizleri neredeyse 2 katına çıkartarak yüzde 20’ye yükseltti. Enflasyonu düşürmede başarılı oldu fakat ABD’deki sıkılaşma adımları şok dalgaları yarattı. Gelişmekte olan ülkelerde borç krizi tetiklendi ve iflaslar yaşandı. 1981-1983 ortasında Brezilya iktisadı yüzde 2.8, Meksika yüzde 4, Venezuela ise yüzde 7.5 daraldı.
Mevcut faiz artırımlarının tesiri sonlu olabilir. Orta gelirli ülkelerin birçok 70 ve 80’lerdekine oranla daha kuvvetli mali kurumlara sahip. O periyoda nazaran bu ülkeler dolarla borçlanmaya daha az muhtaçlık duyuyor ve yabancı para cinsi rezervleri daha yüksek. Bunun yanında geçmişe nazaran para ünitelerinin daha fazla dalgalanmasına müsaade veriyorlar. Bu kriz vakitlerinde ekonomik tesirleri daha hafif bir formda para ünitelerinin kıymet kaybetmesine müsaade verebilmeleri manasına geliyor. Bunun yanında emtia fiyatlarındaki yükseliş kimi emtia ihracatçısı ülkelerin eserlerini daha değerliye satma imkanı bulmasına yardımcı oluyor.
“IMF’nin kapısını çalabilirler”
Buna karşılık pek çok fakir ülke artık eskisi kadar izole değil. Fed’in siyaset değişikliğinin tesiri 1994’ten bu yana yaptığı her şeyden daha ani tesirlere sahip olabilir. Fed’in adımları ayrıyeten yüksek enflasyonla çaba eden bir çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülke ekonomilerindeki faiz artırımlarıyla birleşebilir. Ve bu sıkılaşma pandeminin tesirinden tam olarak kurtulunmamış ve Ukrayna’daki savaş devam ederken gelecek. Bu, gelişmekte olan ülkelerin genelinde sert bir kriz yaşanmasa da pek çok kırılgan ülkede yüksek iç borçlanma düzeyi sürdürülemez hale gelebilir. Artan sayıda ülke yakın vakitte Sri Lanka’nın yaptığı üzere kredi almak için IMF’nin kapısını çalabilir yahut yabancı kreditörlerle borç yapılandırma için masaya oturabilir.
Pandeminin başından bu yana Dünya Bankası, IMF ve dünyanın en güçlü ülkeleri fakir ülkeler için borç silmeyi tartışıyor. Fed ABD enflasyonunu denetim altına almak için çalışmalara başladıkça borç silme gereksinimi giderek artabilir. Gelişmekte olan ülkelerin birden fazla fırtınadan sağa çıkabilir anca ABD’de faizler sert artarsa daha fazla sayıda ülke milletlerarası mali yardıma ve borç yapılandırmasına gereksinim duyabilir.”
![Steam Envantere Şu An Ulaşılamıyor Hatası [Çözümü] 2024](https://www.gundemtube.com/wp-content/uploads/2023/10/overwatch-2-steame-geliyor-baska-blizzard-oyunlari-da-yolda-vmLvKWNz.jpg "Steam Envantere Şu An Ulaşılamıyor Hatası [Çözümü] 2024")
