*Mahfi Eğilmez
Arapça kökenli fahiş sözcüğü; ölçüyü aşan, çok, çok fazla, ölçüsüz üzere manalara geliyor. Buradan türetilen fahiş fiyat tabiri de; satışa sunulan mallar yahut hizmetler için talep edilen ve ölçüyü aştığı düşünülen satın alma bedellerini tanımlamak için kullanılıyor.
Son günlerde bilhassa ziraî eserlerin fiyatlarının süratli bir artış içinde olması karşısında hükümet tarafından ‘fahiş fiyatları önlemek için çeşitli kontroller yapılacağı, tedbirler alınacağı’ lisana getirilmeye başlayınca bu sözcükler de gündemde yerini aldı.
Tekelciliğe müsaade vermeyecek düzenlemeleri yapmış olan düzgün bir piyasa sisteminde ‘fahiş fiyat’ diye bir olgu olmaz. Fahiş fiyat varsa ya piyasa sistemi düzgün işlemediği için inhisar sistemi yaygın hal almıştır ya da üretimde bir sorun var demektir. Düzgün işleyen bir piyasa sisteminde mal ve hizmetlerin fiyatı, arz ve talebe nazaran belirlenir. Bu iki karşı gücün dengelenmesini sağlayan iki öge vardır: Ölçü ve fiyat. Şayet bir malın satılmak için piyasaya sunulan ölçüsü (arz), o malın satın alınmak istenen ölçüsünden (talep) az ise o vakit o malın fiyatı arz ve talep istikrarını sağlayabilmek için yükselir. Şayet aksine bir malın arz edilen ölçüsü talep edilen ölçüsünden fazlaysa o vakit da o malın fiyatı düşer. Bir öteki sözle bu münasebette malın arz ve talep ölçüleri neden, malın fiyatı ise sonuçtur. Münasebetiyle düzgün işleyen bir piyasada bir malın fiyatı değil, arz ya da talep ölçüsü fahiş olabilir. Şayet bilhassa talebe uygun bir arz idaresi yoksa ve sonuçta arz, talebe nazaran düşük kalıyorsa fiyatlar yükselir. Bunu düzeltmenin tek yolu üretime yönelik yanlış siyasetleri düzeltmekten ve üretimi artırmaktan geçer. Hiç kuşkusuz üretimi artırırken de rekabeti ve verimliliği kollayarak artırmak gerekir. Aksi takdirde üretim artsa bile fiyat düşmeyebilir.
Tekelciliğin olmadığı ya da kontrol altına alındığı bir piyasa sisteminde üretilen bir malın arz fiyatını belirleyen ögelerin başında maliyetler gelir. Üretim maliyetleri içinde en değerli kalemlerden birisi üretim için kullanılan mazot, doğal gaz, elektrik ve gübre hammaddesi üzere üretim girdileridir. Şayet bunların kıymetli bir kısmı ithal ediliyorsa o vakit kur yükseldiğinde üretim maliyetleri de yükselir. Yükselen maliyetler ister istemez üretici/imalatçı tarafından fiyata yansıtılır. O vakit da fiyatlar yükselir. İşin maliyet kısmını görmezseniz üretici/imalatçı, fiyatları keyfine nazaran yükseltiyor sanırsınız. O kademede üreticinin maliyet artışlarını fiyatlara yansıtmasını engellemek için ithalat yolunu seçerseniz, kısa vadede fiyatları denetleseniz bile orta vadede üretici üretimden vazgeçer ve fiyatlar daha da yükselir.
Ünlü şemamızı bir defa daha paylaşalım:
Enflasyon – faiz münasebetinin tahlili için yıllardır denklemin son iki kademesinden, üstelik onu da aykırı çevirerek başladığımız için olayı çözemedik. Artık yüksek fiyat meselesini yani denklemin sondan üçüncü etabında yer alan fiyatlarda artış sıkıntısını piyasaya müdahale yoluyla bastırıp, enflasyonda artış kademesini çözmeye çalışıyoruz. Ne yazık ki bu mümkün değil. Bunu geçmişte tekraren denedik, olmadı. Yeniden olmayacak.
Sadece fiyat artışlarını ya da enflasyonu çözmek için değil, bütün ekonomik meselelerimizi çözmek için yapmamız gereken şey bu denklemin birinci kademesinden başlayarak yola çıkmaktır. Evvel yüksek ülke riskine neden olan problemleri belirleyip onların tahliline girişmemiz gerek. Zira ülke riskimiz (CDS primi) 430 baz puana yakın bir seviyede bulunuyor. 300 baz puanın üzerinde CDS primi kelam konusu olduğunda o iktisadın çok riskli olduğu kabul ediliyor. Bu durumda sorunun temelinde fiyatların değil risklerin fahişliği var. O halde riskleri düşürecek adımları atarsak itimat kaybını onarmış ve olumsuz beklentileri olumlu hale dönüştürerek kurlarda gerileme sağlamış oluruz. Kurlar gerileyince ithal girdi maliyetlerindeki artışlar durulur, fiyat artışları geriler, enflasyon düşer. Ve sonunda faizleri indirmekte sorun kalmaz.
Bilim bu türlü bir şeydir. Çizdiği yolda mucizeye yer yoktur, önerdiği tahliller zahmetli ve vakit alıcıdır, hatta birçok defa can sıkıcıdır. Ancak şayet o yoldan giderseniz boşa vakit yitirmemenizi sağlar.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in ferdî blogundan alınmıştır
![Steam Envantere Şu An Ulaşılamıyor Hatası [Çözümü] 2024](https://www.gundemtube.com/wp-content/uploads/2023/10/overwatch-2-steame-geliyor-baska-blizzard-oyunlari-da-yolda-vmLvKWNz.jpg "Steam Envantere Şu An Ulaşılamıyor Hatası [Çözümü] 2024")
