Uzmanlar Uyarıyor: Dikkatsiz Bir Savaş Hareketi 40 Yıl İçinde Tüm Uyduları Yok Edebilir

2021 yılının 15 Kasım’ında Rusya, kendi feshedilmiş askeri uydularından biri olan Tselina-D’ye bir anti-uydu füzesi ateşledi.

Göz Atın

Seo Ajansı

Voodoo Bebeği – Ne İşe Yarıyor?

NASA, gece yarısı Milletlerarası Uzay İstasyonu’ndaki mürettebatı uyandırarak tedbir almalarını ve muhtemel bir çarpışmaya hazırlanmalarını söyledi. Çin uzay istasyonu Tiangong da tehlike altındaydı ve çok sayıda ülke ve uzay ajansı Rusya’nın bu akılsızca davranışını kınadı.

Bu olay ASAT (anti-uydu) silahları riskinin altını çizdi. Yakın vakitte yapılan bir araştırmaya nazaran, parçalanmış bir uydudan çıkan enkaz bulutu, LEO’yu yaklaşık 40 yıl içinde kullanılamaz hale getirecek bir dizi ek çarpışma yaratma potansiyeli taşıyor.

2021’deki patlamadan kaynaklanan enkaz bulutu, yer tabanlı radar tarafından izlenebilen 10 santimetreden büyük 1500’den fazla enkaz modülü içeriyordu. Ayrıyeten yüz binlerce hatta milyonlarca küçük modül da oluşturdu.

Dönemin ABD Uzay Komutanlığı Kumandanı Orgeneral James Dickinson, ‘Rusya’nın yarattığı enkaz, önümüzdeki yıllarda da uzaydaki faaliyetler için tehdit oluşturmaya devam edecek, uyduları ve uzay vazifelerini riske atacak ve daha fazla çarpışmadan kaçınma hareketini zarurî kılacaktır’ dedi.

ABD’nin uzayda anti-uydu silahlarını test etmeye son verdiğini açıklamasının nedeni de budur: bu silahlar pratik değildir.

Enkazın kendi uydularınıza olduğu kadar düşmanınızın uydularına da ziyan vermesi olasıdır.

Aslında ülkeler, ABD ve soğuk savaştaki rakibi SSCB tarafından fırlatılan uyduların sayısının arttığı 1950’lerden bu yana anti-uydu silahlarını test ediyor. Amaçlar ortaya çıkar çıkmaz, her iki taraf da onları vurmak için silahlar geliştirdi. Uzay çağının birinci yıllarından bu yana düzinelerce ASAT testi yapıldı. Rusya, Çin, ABD ve Hindistan bunların hepsini gerçekleştirdi.

Hedef kendi Explorer 5 uydularıydı, lakin silahın telemetrisi başarısız oldu ve test sonuçsuz kaldı. ASAT’ların karadan, denizden ve havadan fırlatılmasıyla testler gelecekte de devam etti.

Ancak bir anti-uydu (ASAT) silahının uzayda olması gerekmiyor. Bu nedenle 2022 yılında ABD her türlü ASAT’ın test edilmesine yönelik kendi yasağını ilan etti.

Yeni bir araştırma makalesinde detaylı olarak ortaya konan ASAT’ların potansiyel sonuçlarının farkındalar.

Yazarlar Anelí Bongers ve José L. Torres. Bongers İspanya’daki Málaga Üniversitesi İktisat ve İktisat Tarihi Kısmı’ndan, Torres ise birebir üniversitenin İktisat ve İşletme Bilimleri Fakültesi’nden.

Halihazırda yörüngede yaklaşık 6.000 uydu ve boyutları 1 milimetre ile 10 santimetre ortasında değişen 131 milyon enkaz modülü bulunmaktadır. Enkaz saatte yaklaşık 36.000 kilometre süratle hareket ediyor ve bu süratte küçük bir modül bile bir uyduya yahut uzay istasyonuna ziyan verebilir.

Araştırma makalesinin eş müellifi Profesör Torres, ‘1 santimetreden büyük rastgele bir kesim, çarpışma durumunda potansiyel olarak ölümcüldür’ dedi. Rusya’nın 2021’deki ASAT denemesi, yörünge enkazının ölçülebilir bir kısmını oluşturdu ve ne kadar çok enkaz varsa, ek ASAT’lardan kaynaklanan risk de o kadar büyük olur.

Kessler sendromu, bir ASAT testinden yalnızca kırk yıl sonra, tüm uydularımızın çarpışmalar ve Alçak Dünya Yörüngesini (LEO) kullanılamaz hale getiren bir enkaz bulutu tarafından yok edileceği kadar çok sayıda çarpışmayı tanımlamaktadır.

Yörüngedeki uydular iktisat ve jeopolitik açıdan süratle daha değerli hale gelmektedir. ASAT testleri kasıtlı olarak daha fazla enkaz yaratarak uyduların inançlı bir halde çalışmasını tehlikeye atmakta ve ekonomik bir risk oluşturmaktadır.

Ancak bu sonuçtan kaçınsak bile, geçmiş testlerden ve başka uzay faaliyetlerinden kaynaklanan ve giderek büyüyen enkaz sorunu, uydularımızı ve onlardan elde edilen yararları da tehdit etmektedir. Ve Dünya’nın yörünge bölgeleri ne kadar çok enkazla tıkanırsa, yeni uyduların fırlatılması ve bunlardan elde edilecek tüm yararlar da o kadar kısıtlanmış olur.

Ekonomide, düzenlenmemiş piyasalar ‘müştereklerin trajedisi’ senaryosunda çok sömürüye uğrayabilir. Bu senaryolarda kullanıcılar yeni bir kaynağı sömürmek için ivedi ederler, lakin gereğince sağlam kurallar olmadığından, küme sömürüsü kaynağı bozar ve herkes için daha az kullanılabilir hale getirir.

Sorunlar yeni başlamış olabilir, lakin potansiyel oyun sonu felakettir. Çin ve ABD üzere iki muhteşem güç ortasında uzayda topyekûn bir savaş, müştereklerin en son trajedisidir. Askeri uydular yüksek bedelli amaçlardır ve rastgele bir önemli çatışmada uyduların gaye alınması güçlü bir olasılıktır. Müelliflere nazaran, işler süratle tırmanabileceğinden, gelecek bu noktada kasvetli görünüyor.

Doğrudan gaye alınmayan uydular bile eninde sonunda yok edilen öbür uyduların enkazları tarafından yok edilecektir. Müellifler, ‘Uzayın silahlandırılması, Dünya’nın yörüngesinin ana güçler için öbür bir savaş alanı haline geldiği manasına geliyor, zira düşman uyduları, yok edilmeleri düşman güçlerin kritik yeteneklerini engelleyen yüksek pahalı askeri varlıklardır’ diye yazıyor.

Uyduları gaye almadan Dünya’da bir muhteşem güç savaşını kazanmanın yolu olmayabilir. ‘Düşman uydularının imha edilmesi, yalnızca askeri değil sivil uyduların da imha edilmesi, zira bu uydular da askeri kullanıma sahiptir, Dünya’daki bir savaşın kazanılması için kritik kıymete sahip olacaktır.’

ABD’nin daha fazla ASAT test etmeyeceğini söylemesine karşın, uzay kabiliyetine sahip ülkelerin bir silahlanma yarışı içinde olduğu açıktır. Silahlar yörüngede test edilmeden de geliştirilebilir. Aslında, itici güce sahip rastgele bir uydu ASAT olarak kullanılabilir. Bu da uzayda konuşlu ASAT’ların yasaklanmasıyla ilgili sorunun altını çizmektedir.

Bu cins uydular çürüyen uyduları daha yüksek bir irtifaya çıkarmak ve ömürlerini uzatmak için kullanılabilir. Ayrıyeten yakıt ikmali yapabilir ve potansiyel olarak uyduları onarabilirler. Uzay enkazını kaldırmak için tasarlanan uydular da RPO’lar gerçekleştirir.

Görevi, evvelki bir fırlatmadan kalan bir Vega İkincil Yük Adaptörünü yakalamak ve onu ve kendisini Dünya atmosferinde yıkıcı bir düşüşe göndermektir. Makûs niyetli aktörler benzeri bir uzay aracını RPO enkaz kaldırma kisvesi altında bir ASAT olarak kullanabilirler. (ClearSpace SA/ESA)

İtici güce sahip rastgele bir uydu kinetik vurucu olarak kullanılabilir ve şayet bir ülke nitekim sinsi olmak isterse, RPO uydusu kisvesi altında bir ASAT fırlatmasını engellemenin bir yolu yoktur. Bu senaryoda, bir ülke ASAT’ları alarma neden olmadan test edebilir.

Sovyetler Birliği 1974 yılında Salyut 3 isminde barışçıl bir uzay istasyonu fırlatmıştı. Lakin bu aslında Salyut istasyonu olarak gizlenmiş çok kapalı Almaz askeri uzay istasyonu programının bir kesimiydi. Birebir cinsten bir aldatmacanın çağdaş vakitlerde fark edilmemesi pek muhtemel değildir, lakin isteklilik gösterir.

‘Uzaya erişim teknolojik olarak mümkün hale geldiğinde, uzayın askeri faaliyetler için sağladığı çok çeşitli stratejik avantajlar göz önüne alındığında, uzayın askerileştirilmesi doğal ve kaçınılmaz bir süreç olarak değerlendirilebilir’ diye yazıyor muharrirler.

Ta ki çatışmalar alevlenene ve silahlandırılmış uydular gayeleri doğrultusunda kullanılana kadar.

Karşılıklı Teminatlı İmha (MAD), bir taraf nükleer silahı ateşlediğinde başka tarafın da ateşleyeceğini garanti eden askeri bir doktrindir. Gereğince büyük bir nükleer silah değişiminin global sonuçları olacaktır ve hiçbir ulus – barışçıl, tarafsız, temassız ülkeler bile – acıdan kaçamayacaktır. MAD birebir anda hem çılgınca hem de rasyoneldir ve uydu filolarımızı yok eden bir çatışma da emsal olacaktır.

Yine, kontaksız ülkeler bile uydularının yörüngedeki bir savaştan kaynaklanacak çarpışmalar silsilesine yenik düştüğünü görecektir. ‘Bu varsayımsal savaş senaryosunda’ diye yazıyor muharrirler, ‘tüm düşmanlar kaybedecek ve Dünya’ya yakın yörünge rastgele bir insan faaliyeti için büsbütün kullanılamaz hale gelecek ve tüm uluslar için global olumsuz sonuçlar doğuracaktır.’

Yazarlar sonuç kısmında, ‘Uzay ortamının fizikî özellikleri ile uyduların ve öteki uzay araçlarının teknik özellikleri göz önüne alındığında, uzayın silahlandırılmasını yasaklamak ya da sonlandırmak imkansız değilse bile son derece zordur’ diye yazıyor. Uzayda, kütlesi olan her şeyin, yüksek suratlar nedeniyle çarpıştırıcı olarak kullanılabilecek potansiyel bir silah olduğuna dikkat çekiyorlar.

Ayrıca uzay ortak bir alandır, hasebiyle Dünya yüzeyinde tek bir ülkenin topraklarını izlemek kadar kolay değildir. Bilhassa de uzay ajansları uzay enkazı meselesiyle boğuşmaya çalıştıkça RPO’lar daha da yaygınlaşacağından, potansiyel ASAT’ları izlemeye ve tanımlamaya yönelik her türlü efor karmaşıklığa saplanacaktır.

Nükleer stokların ortaya çıkışından bu yana ne nükleer savaş ne de muhteşem güçler ortasında savaş oldu. Sonuçları o kadar müthiş ve denetimsiz olabilir ki herkes acı çeker. Umalım ki uluslar uzaya açılırken ve beraberinde daha fazla askeri yetenek getirirken bunu akıllarında tutabilsinler.