"Türkiye Yenilenebilirdeki Potansiyelini Kullanmıyor"

Emre Eser

Türkiye’nin, rüzgâr ve güneş gücündeki potansiyelini tam olarak kullanmadığını belirten dal temsilcileri, gerekli kapasite artışı yapıldığı takdirde Türkiye’nin bu alandaki üretimini katlayabileceğini belirtiyor.

“Türkiye, rüzgârda ve güneşte yeni rekorlar duymaya hazır olsun.” Bu kelamlar Türkiye Rüzgâr Gücü Birliği (TÜREB) İdare Heyeti Lideri İbrahim Erden’e ilişkin. Türkiye’nin elektrik üretiminde yaklaşık 100 bin megavatlık konseyi güce sahip olduğunu ve buradaki yüzde 10’luk hissenin rüzgâr santrallerinde bulunduğunu söyleyen Erden, “Önümüzde gidilecek çok yok var. Şu an günlük bazda rekorlar duyuyoruz ve bu rekorlu günler giderek artıyor. Yaz aylarında rüzgârda ve güneşte üretimin artması ve yeni projelerin de devreye girmesiyle çok daha fazla rekor duyacağız” dedi.

Son olarak 2 Nisan’da rüzgarın Türkiye’de elektrik üretimindeki hissesi yüzde 25.42’ye ulaşarak tüm vakitlerin rekoru kırılmıştı. Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) datalarına nazaran, 2 Nisan tarihinde Türkiye’de 798 bin 857 megavatsaat elektrik üretildi. Üretimde yüzde 25.42 hisseyle rüzgâr gücü santralleri birinci sırada yer aldı. Rüzgâr santrallerini, yüzde 17 ile linyit, yüzde 11,58 ile barajlı hidroelektrik santralleri takip etti.

Bu alanda daha fazla rekor duyulması gerektiğinin altını çizen Yenilenebilir Güç Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Lideri Cem Özkök de, yatırımların son periyotta yavaşladığına dikkat çekiyor. 2009 yılından itibaren Yenilenebilir Güç Kaynakları Destekleme Mekanizması’nın (YEKDEM) döviz bazında uygulandığını ve bu süreçte rüzgârda, güneşte ve jeotermalde Türkiye’nin çok süratli yatırımlar yaptığını belirten Özkök’e nazaran bu sistemin yakın vakitte Türk Lirası’na dönemsinden sonra yatırımlar ansızın sürat kesti.

Güç Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) ocak ayı kesim raporuna nazaran şu anda heyeti gücün yüzde 31.59’unu HES’ler, yüzde 10,71’ini rüzgar, yüzde 7.91’ini güneş, yüzde 1.68’ini jeotermal, yüzde 1.66’sını biyokütle santralleri oluşturuyor. Yani yenilenebilir gücün konseyi güçteki toplam hissesi yüzde 53.55. Kalan yüzde 46.45 kısmın yüzde 25.76’sı doğal gaz, yüzde 10.17’si linyit, yüzde 9.02’si ithal kömür, yüzde 0.84’ü taş kömürü, yüzde 0.4’ü asfaltit ve yüzde 0.25’i fuel oil’den oluşuyor.

Harekete geçmek gerekiyor

Özkök’e nazaran bu dağılıma bakıldığında Türkiye, bu alandaki potansiyelini tam manasıyla kullanamıyor. Türkiye’nin yılda 5 bin megavat güneş, 5 bin megavat da rüzgâr kapasitesi eklemesi gerekiyor. Almanya’nın Türkiye’ye nazaran 3 kat daha az güneş ışınımına sahip olduğunu lakin 60 bin megavatı aşan güneş gücü gücüne sahip olduğunu hatırlatan Özkök, “Yaşadığımız güç sorunu ortada. Güç bütün ülkeler için büyük bir sorun. Elimizde güneş üzere bir talih var. Yakın vakitte tükettiğimiz elektriğin yarısını buradan sağlayabiliriz. Çok yüksek potansiyelimiz var. Artık harekete geçmemiz şart” dedi.

Tekrar hızlanmamız gerekiyor

Almanya’nın, Danimarka’nın ve İspanya’nın şebekelerine bakıldığında ve oradaki yenilenebilir gücün büyümesi incelendiğinde Türkiye’nin de önünün açık olduğunu gördüklerini anlatan TÜREB Lideri İbrahim Erden’e nazaran, “Rüzgârın heyeti güçteki mevcut hissesi yüzde 10. Fakat vakit zaman üretimdeki hissesinin yüzde 20’lere geldiğini görüyoruz. Bizim şebekemiz bunun iki katından daha fazla rüzgâr ve güneşi kaldırabilir. Bu hususta adımları hızlandırmalıyız. 2030 yılında artan güç gereksinimini da düşündüğümüzde rüzgâr e güneşin hissesi yüzde 35’leri aşabilir. Hatta gereksinimimizin yarısını bile karşılayacak bir noktaya gelebiliriz. Şimdiye kadar YEKDEM düzeneği ile çok süratli bir süreç yaşamıştık lakin son yıllarda yavaşladık. Tekrar hızlanmamız lazım. Bunun için de yılda en az 2 bin megavatlık ek heyeti güç gerekiyor. Hatta 2027-2030 ortasında bunun daha da fazla olması şart” sözlerini kullandı.

Daha fazla kapasite

Türkiye’nin yenilenebilir güçte yeni yatırımları hayata geçirebilecek teknik yeterliliğinin bulunduğunun altını çizen Erden’e nazaran bu büyümenin gerçekleşmesi için planlanan kapasite tahsislerinin de gözden geçirilmesi gerek. Erden, bu manada rüzgâr 3 bin ve güneşte 3 bin megavatlık kapasite tahsislerinin talep edildiğini söylüyor. GÜYAD Lideri Cem Özkök ise hem yeni yatırımların hızlandırılması gerektiğini hem de şebeke yatırımları için acil harekete geçilmesi gerektiğini bildiriyor.

“Geçtiğimiz haftadan bir örnekle durumu anlatmak istiyorum. Ege Bölgesi’nde güçlü rüzgarlar sayesinde önemli bir elektrik üretimi gerçekleşti. Bu sırada jeotermal santrallerine ‘dur’ buyruğu verildi. Yani rüzgârdan elektrik üretimi çok arttı, şebeke daha fazlasını iletemeyeceği için jeotermal santraller durduruldu” diyen Özkök’e nazaran, 2022 yılında bu türlü bir durumun yaşanmaması gerekiyor. Yenilenebilir güç kaynaklarından üretilen gücün çok bedelli olduğunu hatırlatan Özkök, “Bizim bu şebekeyi güçlendirmemiz lazım. Gerekirse bunu yatırımcılar ile devlet bir arada yapsın. Kışın yaşanan doğal gaz krizinin endüstriyi nasıl etkilediğini gördük. Sanayiciden üretimi azaltılması istendi. Artık bizim daha fazla güneş santralımız, daha fazla rüzgâr santralımız olsa bunun önüne kısmen geçebilirdik” değerlendirmesinde bulundu.

Şebekenin rolünün yenilenebilir güç kaynakları için kritik olduğuna değinen İbrahim Erden ise, “Türkiye’nin nüfusu batı bölgelerde toplanmış durumda. Güç talebinin büyük kısmı de burada. O yüzden gücün tüketildiği yerde üretilmesi çok bedelli oluyor. Şu anda Batı Anadolu rüzgâr için biz güç üssü pozisyonunda. Şebeke de bu manada değer taşıyor. Bunu bir sorun üzere görmeyip avantaja çevirmemiz gerekir” diyor.

Denizlerde de büyümek gerekiyor

Türkiye’nin bilhassa rüzgardaki potansiyelini değerlendirmesi için deniz üstü rüzgâr santrallerine de daha fazla odaklanması gerektiğini aktaran Erden, “Dünyada bu mevzuda gelişmeler hızlanıyor. Türkiye, geçtiğimiz periyotta bir ihaleye çıkmıştı fakat gerekli kurallar oluşmamıştı. Artık deniz üstü rüzgâr santrali projeleri için yeni hazırlıklar yapılıyor. Bu Türkiye’yi öbür bir düzeye çıkaracaktır. Türkiye denizlerindeki deniz üstü projeler daha çok yüzer santraller olacak. Avrupa’daki üzere denize kazık çakılarak yapmak burada sıkıntı. O yüzden tersanecilik dalına de büyük işler düşüyor. Onlar da bu manada gelişmeleri yakından izliyor” telaffuzunda bulundu.

Güneş gücünün yaz aylarında kritik bir vazife üstlendiğini anlatan Cem Özkök, “Yaz aylarında klima kullanımı çok artıyor. Bu artıştan kaynaklanan ek güç talebinin sistem üzerindeki yükünü ise güneş gücü alıyor. Bizim güneşte daha süratli büyümemiz gerekiyor” tabirini kullandı.

Maç oynanırken kural değişiyor

Yatırımcının alınan kararlarla bir belirsizlik süreci yaşadığını anlatan Özkök, şunları söyledi:

“Ben sabahları uyandığımda Resmi Gazete’ye bakmaya çekiniyorum. Daima değişiklikler oluyor. Maç oynanırken kural değişiyor. Finansman bulmak zorlaşıyor. Yatırımcı huzursuz oluyor. Son yapılan değişikliklerden sonra yeni proje hayata geçmedi. Burada yatırımcılar önünü görmek ister. Yabancı yatırımcılar gelmekten vazgeçiyor. Bizim bu piyasayı daha öngörülebilir hale getirmemiz lazım. Yoksa faturası ağır olacak.”

Kesim temsilcilerine nazaran rüzgâr gücünde İzmir ve etrafı, güneş gücünde ise Konya ve etrafında yakın vakitte daha da büyük gelişmeler yaşanacak.

“Türkiye yenilenebilirdeki potansiyelini kullanmıyor”