Türkiye’nin ilk sosyalist belediye başkanı ‘Terzi Fikri’ ölüm yıldönümünde anılıyor

Can Yücel’in Fikri Sönmez için yazdığı şiir:

Terzi Fikri öyle bir giysi dikti ki Fatsa’ya
O Gürcü öyle bir gürledi ki arkadaşlarıyla
Noktalar, noktalı virgüller, askeri operasyonlar
Kimseler çıkaramaz Fatsa’nın sırtından!
Emek hakkının sımsıcak çıplaklığını

Fatsa’nın ‘Terzi Fikri’si Fikri Sönmez kimdir?

Göz Atın

Met İçince Ne Olur? Fetamin İçmenin Zararları

Hangi Üniversiteye Gittiğimi Nasıl Öğrenebilirim 2024

1938’de Ordu’nun Fatsa ilçesine bağlı Kabakdağı köyünde doğdu. Yoksul bir çocukluk geçirdi. İlkokul sonrası bir terzinin yanında çırak olarak çalışmaya başladı.

1960’larla birlikte Türkiye İşçi Partisi’ne üye oldu ve aktif siyasete başladı. TİP’in Fatsa’daki örgütlenmesi için çalıştı.

Dev-Genç’le birlikte 6. Filo’ya karşı eylemlerde yer aldı. 1972’de THKP-C davasından yargılandı. Mahir Çayan ve arkadaşlarının Maltepe Askeri Cezaevi’nden kaçışı sonrası Karadeniz’e geçmelerine yardımcı olmakla suçlandı. 2 yıl kadar tutuklu yargılandıktan sonra 1974’te afla serbest kaldı. Karadeniz bölgesindeki emekçilerin ve köylülerin içerisinde mücadele yürüttü. 1978-79’da “Fındıkta sömürüye son” mitinglerini örgütleyen isimlerden biri oldu.

Can Yücel’in, Terzi Fikri için el yazıyla yazdığı şiir

1979’da Fatsa’da, CHP, AP ve MSP’nin iki katı oy alarak bağımsız belediye başkanı seçildi. Fatsa’yı halk komiteleriyle yönetmeye başladı. Komitelerle birlikte “Çamura son” kampanyası, “Fatsa Halk Kültür Şenliği” gibi etkinlikler düzenledi. İlçede yol, su, kanalizasyon gibi sorunların halkın katılımıyla çözülmesi için adımlar attı. Geniş köylü kitlesinin katıldığı fındık mitingleri hayata geçirildi.

1980 Mayıs-Temmuz ayları arasında 50’nin üzerinde kişinin katledildiği Çorum Katliamı sırasında Başbakan Süleyman Demirel tarafından “Çorum’u bırakın Fatsa’ya bakın” ifadeleriyle hedef gösterildi. Operasyon öncesi CHP, MSP, AP ilçe başkanlarının ortak basın açıklaması yaparak “Fatsa’da operasyon yapılacak bir şey yok. Huzur içindeyiz” sözleri yeterli olmadı.

Vali Reşat Akkaya’nın Ordu’ya atanmasıyla birlikte 11 Temmuz 1980’de başlatılan “Nokta operasyonu” ile gözaltına alındı. Hürriyet, operasyondan 2 gün önce “Fatsa’ya nokta operasyonu” başlığıyla operasyonu duyurdu. TSK, ilçeye hücumbotlarla denizden baskın gerçekleştirdi. Operasyona bir mekanize piyade taburu, üç jandarma komando birliği, il alay komutanlığı takviye birlikler, polis katıldı. Operasyon sırasında asker ve polislere, yüzleri maskeli kişiler tarafından yardım edildi. Birçok devrimcinin evleri, bu kişiler tarafından ihbar edildi.

Hayatının geri kalanı cezaevi koşullarında, işkenceyle geçti. 4 Mayıs 1985’te kalp krizi geçirerek yaşama veda etti. Sönmez’in çalışmaları, bir sosyalist yerel yönetim deneyimi olarak görüldü ve yerli ve yabancı birçok araştırmaya da konu oldu.

Fikri Sönmez’in yol arkadaşlarından Yaşar Durmuş o yılların Fatsa’sını ve ‘Terzi Fikri’yi şu sözlerle anlatıyor:

O yıllarda Fatsa’nın nüfusunun yüzde 70’i köylerde yaşıyordu. Tek geçim kaynağı fındık olan insanlarımız yoksuldu. Tefeci tüccarlar, faizciler üreticilere yaşamı zindan ederken karaborsacılar için de fırsat doğmuştu. Fatsa’nın Devrimci Yolcuları bu sorunları devrim sonrasına bırakmama kararı aldılar. Nerede karaborsa varsa oraya müdahale ettiler. Tefeciliği sonlandırdılar. Kendi örgütlülükleri içinde olan bütün yoldaşlarına kumarı, kadına şiddeti, haksız kazancı suç sayan bir kültür yarattılar. Halkın yaratılan bu kültürü benimsemesi uzun sürmedi ve hareketimizin yapılan ilk toplantısında Fikri abinin adaylığı konusunda karar alındı. O emekçinin, fındık üreticisi köylülerin, haksızlığa uğramış herkesin Terzi Fikri’siydi. Nihayetinde rakiplerinin toplam oyundan daha fazla bir oyla belediye başkanı oldu Fikri Sönmez.

‘Fatsa’da bu coşku sürerken birilerinin uykusu kaçmaya başlamıştı bile…’

Sokaklar çamur içerisinde, işçilerin maaşları ödenmemiş, imkânları kısıtlı, devlet ödeneğinin olmadığı bir belediye teslim aldı. Kısa sürede harekete geçirildi. İlk olarak Çamura Son kampanyası başlatıldı. İki haftada Fatsa’nın altyapısı onarılmış, sokaklar çamurdan arınmıştı. Yeni yollar açıldı, imara aykırı binalar yıkıldı, caddeler genişletildi ve tüm bunlar Fikri abinin toplantılarda dediği gibi halkla beraber gerçekleştirildi. Sonrası Halk Kültür Şenliği hayata geçirildi. Tiyatro gösterileri, şiir dinletileri, çeşitli paneller gerçekleştirildi.

‘O vakur dik başlı duruşuyla onu yargılamak isteyenleri yargıladı Fikri abi’

11 Temmuz’un sabahına doğru tank paletlerinin seslerine uyandı Fatsa halkı. Başka bir ülkeye savaşa gidiyormuş gibi her yerden geldiler. Fikri abi tutuklandı. Yargılama süreci başladığında ise o vakur dik başlı duruşuyla onu yargılamak isteyenleri yargıladı Fikri abi. Yargıca ‘Siz cuntanın memurlarısınız, yetkinizin olmadığını biliyorum. Bu nedenle tahliye istemiyorum sizden‘ diyerek egemenlerin adaletsizliğini tarihe yazdırdı.