Çiçek aşısını kim buldu?

Çiçek aşısı, geçmiş yıllarda görülen çiçek hastalığı münasebetiyle rutin olarak aşı takvimi içerisinde yer almaktaydı. 1980 yılı itibariyle çiçek hastalığının yok edilmesiyle birlikte çiçek aşısı da rutin aşı takviminden kaldırıldı. Çiçek aşısını kim buldu?

ÇİÇEK AŞISINI KİM BULDU?

Edward Jenner: Edward Jenner (17 Mayıs 1749 – 26 Ocak 1823), çiçek aşısını bulan İngiliz cerrah.

Göz Atın

Buscopan Nedir Ne İşe Yarar?

Piyeloseptyl Kullananlar Yorumları (İdrar Söktürür Mü)

Bir köy papazının çocuğu olarak dünyaya gelmiştir, İngiltere’de Gloucestershire’da bir operatörün yanında uzun mühlet çıraklık yapmış daha sonra tıp tahsilini geliştirmek için Londra’ya gitmiş ve orada John Hunter’in öğrencisi olmuştur. Hocasının tavsiyesiyle 1775 yılında, o devirlerdeki en yaygın ve can alan hastalık olan çiçek hastalığı ile ilgili araştırmalara başlamıştır. Araştırmaları sonucu çiçek hastalığına aşı bulan Jenner birebir yıl köyünde baş gösteren çiçek hastalığı salgını karşısında çocuklar üzerinde aşısını denemiş ve olumlu sonuçlar aldığını ispat etmiştir. Daha sonra 1796’da buluşu ile ilgili detaylı bir rapor yayımlamış ve buluşu gerek Avrupa’da gerek ise Amerika’da ilgiyle karşılanmış ve benimsenmişse de devrin tıp alımları aşıya karşı çıkmışlardır. Elde edilen sonuçların başarısı sebebi ile 1870 yılına gelindiğinde binlerce insan aşılanmıştır. Daha sonraki yıllarda çiçek aşısı İngiltere’nin dışında da yaygınlaşmıştır. Bugün ise tüm dünyada kullanılmaktadır.

Türkiye’de Aşının Tarihçesi

Ülkemizde aşı üretimi için çalışmalar birinci Osmanlı İmparatorluğu Periyodunda başlamıştır. 1721 yılında İngiltere Büyükelçisinin eşi Lady Mary Montagu ülkesine yazdığı bir mektupta İstanbul’da çiçek hastalığına karşı “aşı denilen bir şey” (varilasyon metodu) yapıldığını şaşkınlıkla bildirmektedir. Bu mektup aşı imaline ait ulaşılmış en eski dokümandır.

Aşı üretim çalışmalarını yürütmekte olan Pasteur, çalışmalarını sürdürebilmek için periyodun devlet liderlerine maddi katkı için yazı müellif, yazılardan birinin 2. Abdülhamit’e ulaşması sonrasında, 2. Abdülhamit yardım yapabileceğini fakat çalışmalarını İstanbul’da sürdürmesini ister, bu teklif Pasteur tarafından kabul görmeyince ikinci teklif oluşturulur, Pasteur’a Mecidiye Nişanı ile birlikte 10.000 altın (bazı kaynaklarda 800 lira olarak geçiyor, ancak baktığınızda devrin İstanbul’unda yaklaşık 180-200 konut parası karşılığı) yollanır, birebir vakitte Osmanlı’dan 3 kişinin de yanına asistan olarak yetiştirilmesi istenir.

Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şâhâne’den müderris Alexander Zoeros Paşa’nın başkanlığı altında, Kaymakam (yarbay) Dr. Hüseyin Remzi ve Kaymakam (yarbay) Veteriner Hüseyin Hüsnü beyefendilerin gönderilmesine karar verilir. Daha sonra bu grup çalışmalara temel teşkil etmesi için “kuduz mikrobu” enjekte edilmiş bir kemik iliği ile Osmanlıya geri döner. 1887’nin Ocak ayında Zoeros Paşa’nın kliniğinde Daûl-Kelp ve Bakteriyoloji Ameliyathanesi (Kuduz Tedavi Müessesesi) kurulur. Bu kurum dünya’da üçüncü, doğunun ise birinci kuduz merkezi olmuştur. Daha sonra bu merkez difteri serumu da üretmiştir.

1885`te dünyada birinci sefer çiçek aşısı uygulaması için Osmanlı`da kanun çıkarılıyor.

1885`te dünyada birinci kuduz aşısı bulundu. 1887 Ocak ayı başında Kuduz aşısı Osmanlı`ya getirildi. Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane`de birinci kuduz aşısı üretildi.

• 1887`de Kuduz Tedavi Kurumu kuruldu.

1892 yılında bakteriyoloji hane kurulmuştur.

• 1892`de birinci çiçek aşısı üretim meskeni kuruldu.

1896 da difteri

1897 de sığır vebası

1903 de kızıl serumları Veteriner Tabip Mustafa Adil (1871-1904) tarafından üretildi.

1911 yılında tifo, 1913 yılında kolera, dizanteri ve veba aşıları Türkiye’de birinci kere hazırlandı ve uygulandı.

1927`de verem aşısı üretimi başladı.

Birinci üretilen BCG aşısı ve prospektüsü 1927

1931 yılından itibaren 1996 yılına kadar tetanoz ve difteri aşıları üretilmiştir.

1937’de kuduz serumu üretilmeye başlanmıştır.

1940 yılında kolera salgını için Çin’e aşı gönderilmiştir.

1942 yılında tifüs aşısı ve akrep serumu üretimi başladı.

1947`de Biyolojik Denetim Laboratuarı kuruldu.

1950`de İnfluenza laboratuarı Dünya Sıhhat Örgütü tarafından Milletlerarası Bölgesel İnfluenza (grip) Merkezi olarak tanındı ve influenza aşısı üretimine geçildi.

1976`da Kuru BCG aşısının deneysel üretimi başladı. 1983`te kuru BCG aşısı üretimine geçildi.

Kurtuluş savaşı sırasında sıkıntı şartlar altında da hayvan ve insan aşıları üretilmeye devam edilmiştir. İstanbul’un işgali sonrasında aşı merkezi evvel Eskişehir, daha sonra da Kırşehir’e taşınmıştır. Birebir devirde Afyon’da da çiçek aşısı üretilmeye devam edilmiştir. Erzurum’daki

serum laboratuvarı Rus işgali sırasında Halep, Niğde, Sivas ve Erzincan’a taşınmış. Kastamonu’da da aşı üretimi yapılmıştır.

Gibisi üretim Cumhuriyet devrinde de devam etmiş, 1928’de Hıfzısıhha Enstütüsü ile üretim merkezileştirilmiştir. 1940’lı yıllara kadar tifo, tifüs, difteri, BCG, kolera, boğmaca, tetanoz, kuduz aşıları seri üretimle oluşturulmuştur. 1968’de kurulan serum çiftliğinde tetanoz, gazlı gangren, difteri, kuduz, şarbon akrep serumları da üretilmiştir. Ülke de hastalıkların yok olması ile 1971’de tifüs, 1980’de çiçek aşısı üretimi sonlanmıştır.

Ülkemizde aşı üretimi 1996’da DBT ve kuduz aşısı, 1997’de BCG aşı üretiminin kesilmesi ile

sona ermiştir. Osmanlı İmparatorluğunda birinci aşı üretimi ve uygulanmasının başından beri aşı lojistiği, uygulanması ile hastalıkların önlenmesi fiyatsız olarak Devlet eliyle yürütülmektedir.

Aşı üretiminin sona ermesi ile aşılar satın alınarak temin edilmektedir. İki binli yıllarda aşıların Türkiye’de üretimi konusunda tekrar ilgi artmıştır.

2009 yılında beşli karma (DaBT-IPV-Hib), 2011 yılında dörtlü karma (DaBT-IPV) 3 yıllık alımı yapılırken kademeli olarak paketleme ve enjektöre dolum teknolojisi ülkemize getirilmiştir.

2010 yılında zatürre aşısı (KPA-Konjuge Pnömokok) tekrar 3 yıllık alım garantisi karşılığı paketleme, enjektöre dolum yanında formulasyon teknolojisinin de ülkemize getirilmesi sağlanmıştır.

Hala yerli bir firma tarafından akrep ve yılan antiserumları da üretilmektedir.

2015 yılında yedi yıllık alım garantisi ile tetanoz ve difteri aşılarının kademeli olarak antijen üretimine kadar yapılması planlanmıştır. 2018 yılı içerisinde dolumu yapılırken 2019 yılında antijenin büsbütün ulusal olarak üretilmesi beklenmektedir.

Bakanlığımız bünyesinde Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü tarafından hala akrep ve difteri serum üretimi devam etmektedir. Bunun yanında öncelikle başka stratejik serumlar ile hepatit A, Hepatit B, Suçiçeği aşısı ulusal aşı üretimleri de hedeflenmektedir.